Dąbrowski Kulpiński065

1. UWAGI WSTĘPNE

Zarys historii opieki nad dzieckiem w Polsce w niniejszym opracowaniu jest próbą ukazania kierunków rozwoju myśli i praktyki opiekuńczej od średniowiecza do czasów nam współczesnych. Oprócz opracowań monograficznych, dotyczących prekursorów pedagogiki opiekuńczej, placówek lub poszczególnych form opieki (np. internat, wioska dziecięca) ukazały się u nas Źródła do pedagogiki opiekuńczej i publikacje ukazujące stan opieki nad dzieckiem ze stosunkowo krótkich okresów naszej historii, jak 20-lecie międzywojenne czy lata okupacji hitlerowskiej¹. Brak jest natomiast opracowania całościowego, w którym czytelnik mógłby prześledzić zmiany ilościowe i jakościowe, jakie dokonywały się na przestrzeni kilku wieków.

Dorobek w dziedzinie opieki nad dzieckiem w Polsce ma bogatą tradycję i należy do naszej wspólnej skarbnicy, z której powinni czerpać nie tylko studenci przygotowujący się do zawodu wychowawcy. Również praktycy mogą znaleźć w dorobku historycznym wiele inspiracji i rozwiązań nurtujących ich problemów

Twórczyni polskiej szkoły pedagogiki społecznej - Helena Radlińska ponad 70 lat temu przekonywała, że „do pełnienia owocnej służby społecznej nie wystarcza sama dobra, nawet najlepsza wola. Trzeba poznać dotychczasowy dorobek i metody, żeby móc skutecznie pracować dalej, prowadząc dzieło przez poprzedników rozpoczęte”².

W niniejszej pracy staram się przedstawić dorobek znanych prekursorów i przedstawicieli pedagogiki opiekuńczej, ale próbuję też choć częściowo wypełnić „białe plamy” w historii opieki nad dzieckiem w Polsce. Przez wiele dziesięcioleci pomijano w naukowych pracach dokonania osób związanych z Kościołem, a prze-^c>eż pedagogiczny dorobek ks. Boduena, ks. Markiewicza czy ks. Blizińskiego zasługuje na rzetelną analizę. Wskazuję tu także na pewne mity i stereotypy, które utrwaliły się w społecznej świadomości i dotyczą tak znanych postaci, jak J. Korczak, K.A. Jeżewski czy J.Cz. Babicki. Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce nie był wolny od wpływów zagranicznych, toteż należało przedstawić najważniejsze nurty, ich przedstawicieli oraz przenikanie ich dorobku do Polski.

' Źródła do pedagogiki opiekuńczej, red. I. Lcpaczyk, Warszawa 1988; M. Balcerek, Rozwój opieki "ud dzieckiem w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1978; K. Kowalik, Opieka nad dzieckiem w Generalnym Gubernatorstwie, Lublin 1986.

H. (Orsza) Radlińska, Kształcenie pracowników społecznych, „Praca i Opieka Społeczna” 1927, ^nr 1, s. 101.