GENETYKA Anna Sadakierska Chudy , Grażyna Dąbrowska str9

© .2> E

!9 E

£1

0)

E

o

<o

CD

MUTACJE

CD

S

O

E

o

c

<D

O)

CD

c

<0

k_

D

Sg

E ^w

O CD

£ O

O 2

O CD -O

O

o    (D    S    «    E

.Ł5    «    o    £    2

c ^    -    t    r-

JZ CD «-* +-•

I I

§1 OJ I

CD

0

a)

1

o

N

a

CO

c

>.

c

co

£

N

O

co*

<0

'c

¥

S>

$

3

CO

E

CO

NJ

•O

§

T5

E

CD

sz

z

CD

d

>

CC

MuiAcjr

81

Tymina

^ 1		i
Adenina				Guanina

%

Cytozyna

transwersje ----

Ryc. 7.7. Typy mutacji punktowych polegające na zmianie pojedynczego nukleotydu powtórzenia sekwencji. Sekwencje powtórzone mogą powodować poślizg replikacji, polegający na przesunięciu względem siebie nici matrycow-ej i nowo syntetyzowanej. Część matrycy zostaje powielona dwukrotnie lub zostaje pominięta, w efekcie nowa nić zawiera więcej albo mniej sekwencji powtórzonych. Zjawisko poślizgu prowadzi do dużej zmienności w liczbie sekwencji powtórzonych w populacji. Przypuszcza się, że poślizg replikacji odpowiada za powstawanie niektórych chorób u ludzi.

Mutacje dynamiczne

Mutacje dynamiczne to niedawno odkryty specyficzny rodzaj mutacji genowych. U ludzi wykryto 12 loci (w- tym 10 zw iązanych z chorobami genetycznymi, np. chorobą Huntingtona, zespołem kruchego chromosomu X, dystrofią miotoniczną), w których zachodzą mutacje dynamiczne. Mutacje te związane są z niestabilnymi, powtarzającymi się sekwencjami DNA. tzw. sekwencjami mini-satelitamymi. Mutacje dynamiczne polegają na tym, że z pokolenia na pokolenie liczba powtórzeń zwiększa się (rzadziej zmniejsza). Im większe zwielokrotnienie powtórzeń, tym szybciej ujawniają się objawy choroby.

Na przykład choroba Huntingtona jest wynikiem zwielokrotnienia trinukleoty-dowej sekwencji 5^:CAG-3' w eksonie 1 genu Hdh (gen koduje białko huntingty-nę, zlokalizowany jest na chromosomie 4). Liczba pow tórzeń u zdrowego człowieka wynosi 10-35, u osób chorych liczba pow tórzeń wzrasta do 36-121.

Młodociana forma choroby Huntingtona (a także dystrofii miotonicznej) związana jest z dziedziczeniem ojcowskim (antycypacja ojcowska). Cechą charakterystyczną mutacji dynamicznych w^f genie HD jest piętnowanie gametyczne. Jeśli zmutowany allel pochodzi od matki, różnica liczby pow tórzeń u potomstw a może wynieść do 4 kopii. Jeśli zmutowany allel pochodzi od ojca, liczba kopii w gamecie może wzrosnąć o 50%. Prawdopodobnie związane jest to z niestabilnością sekwencji w spermatogenezie. Piętnowanie gametyczne występuje też przy innych zaburzeniach wywołanych mutacjami dynamicznymi.