historia Zakopanego

HISTORIA ZAKOPANEGO.

■    Osadnictwo, posuwające się w górę potoków Biały Dunajec, Zakopianka i Cicha Woda, dotarło w rejon Zakopanego (a raczej przysiółków Ustup i Olcza) najprawdopodobniej na przełomie XV i XVI wieku.

■    Nazwa Zakopane pojawia się po raz pierwszy w Kronice Parafii Czarnodunajeckiej z datą 1605 r.

■    W 1770 r. Austria, pod pozorem utworzenia kordonu sanitarnego, przesunęła granice i zagarnęła starostwo nowotarskie z Zakopanem (oraz ziemię sądecką i czorsztyńską).

•    W 1873 r. przybył na pierwszy dłuższy pobyt do Zakopanego słynny lekarz z Wurszuwy - dr Tytus Chałubiński, który niebawem stworzył modę na odwiedzanie Tatr przez ludzi sztuki.

■    W 1889 r. właścicielem dóbr zakopiańskich został Władysław Zamoyski.

•    Dla klimatycznego leczenia gruźlicy osiadało pod Tatrami coraz więcej przedstawicieli inteligencji, powstawały dzięki nim coraz to nowe instytucje i stowarzyszenia, a wśród nich w 1888 r. Muzeum Tatrzańskie - pierwsze polskie muzeum regionalne.

■    W 1899 r. linia kolejowa została doprowadzona do samego Zakopanego, co zasadniczo zmieniło zarówno liczbę przyjezdnych, jak i charakter pobytów. Budowano coraz więcej pensjonatów i hoteli, a urbanizację centralnej części Zakopanego ułatwił pożar, który w 1899 r. zniszczył wiele drewnianych zabudowań przy Krupówkach.

•    W 1912 r. powstała pierwsza szkoła średnia, początkowo jako prywatne gimnazjum realne, w latach późniejszych upaństwowione. Coraz większą działalność przejawiały stowarzyszenia paramilitarne - "Sokół", "Strzelec" i Drużyny Podhalańskie. Stałym gościem Zakopanego był Józef Piłsudski, późniejszy Naczelnik i Marszałek Państwa Polskiego.

■    31 ,X. 1918 polscy oficerowie przejęli władzę, a Organizacja Narodowa przekształciła się w polską Radę Narodową z Żeromskim na czele i objęła władzę nad tzw. Rzeczpospolitą Zakopiańską. Okres międzywojenny przyniósł zwiększenie popularności Zakopanego oraz rozwój jego funkcji sportowej i leczniczej.

■    Druga kolej, linowo-terenowa, powstała w 1938 r. na stoku Gubałówki. Największymi imprezami w międzywojennym Zakopanem były narciarskie mistrzostwa świata FIS w 1929 i 1939 r.

■    Powstają nowe inwestycje, zwłaszcza w przededniu organizowanych w 1962 r. w Zakopanem kolejnych mistrzostw świata FIS. Także w 1962 r. zorganizowana została pierwsza "Jesień Tatrzańska", mająca kontynuować tradycje dawnego "Święta Gór". Od 1968 r. najważniejszym elementem "Jesieni" stał się Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich. Powstały nowe hotele - "Giewont", hotel sportowy "Zakopane", "Gazda". "Kasprowy", "Helios".

■    W 1957 r. reaktywowany został Związek Podhalan i wkrótce stał się najważniejszą organizacją regionalną, prowadzącą szeroką działalność kulturalną i społeczną

■    Wraz ze wzrostem roli Zakopanego jako ośrodka kulturalnego i sportowego, następował stopniowy zanik jego funkcji leczniczej. W połowie lat 70. zlikwidowano większość sanatoriów przeciwgruźliczych, zamieniając je na ośrodki wypoczynkowe. Uzdrowiskowe cechy Zakopanego zanikały także wraz z postępującą jego urbanizacją oraz pogorszeniem się stanu ekologicznego.

■    Wiele organizacji zakopiańskich, a przede wszystkim władze samorządowe pod kierunkiem dwóch kolejnych burmistrzów - senatora Franciszka Bachledy-Księdzular/a oraz Adama Bachledy-Curusia przez kilka lat zabiegały o wizytę w Zakopanem papieża Jana Pawła II. Doszło do niej podczas pielgrzymki Ojca Świętego do Polski w 1997 r. Papież spędził wtedy w Zakopanem 4 dni - od 4 do 7 czerwca i m.in. odprawił mszę świętą na stadionie pod Wielką Skocznią.