IMAGE0006 3

HIPERLIPIDEMIA

Tabela 7. Trendy w żywieniu Polaków obserwowane od 1991 r.
Korzystne	Niekorzystne
i energii	l produktów Zbożowych
1 tłuszczów zwierzęcych (mastal	1 ziemniaków
T tłuszczów roślinnych (margaryny miękkie)	4 mleka i produktów mlecznych
l cholesterolu	utrzymanie nieprawidłowej struktury spożycia tłuszczów
i sodu tendencje wzrostowe w spożyciu witamin E i C	tendencje spadkowe w soozyou witamin A. Bj, B2

•    nasiona strączkowe: 1/2 szklanki 3-4 razy w tygodniu:

•    ryba, kurczak, indyk, bardzo chude mięso: 100 g dziennie:

•    produkty mleczarskie: 2 porcje dziennie. Porcja = 1 szklanka odtłuszczonego mleka (0% tłuszczu) lub 112 szklanki mleka o obniżonej zawartości tłuszczu lub 1 szklanka jogurtu o bardzo małej zawartości tłuszczu bez dodatku cukru lub 30 g chudego sera. Jaja 1 -2 sztuki w tygodniu:

•    tłuszcze: 10 g (2-3 łyżeczki od herbaty) dziennie oliwy, oleju rzepakowego lub słonecznikowego. Dodatkowo 10 g dziennie margaryny o bardzo malej zawartości tłuszczu (20%).

Żywienie wywiera także znaczny wpływ na ciśnienie krwi poprzez spożycie sodu, rozwój otyłości wisceralnej i wysokie spożycie alkoholu. U osób z nadciśnieniem tętniczym spożycie sodu powinno byc ograniczone do 2400 mg/d, czyli do 5-6 g soli. Ponadto istotne jest ograniczenie spożycia tłuszczu ogółem i kwasów tłuszczowych nasyconych, a u osób z towarzyszącą nadwagą redukcja masy ciała.

Reasumując, należy podkreślić, iz dieta zgodna z zasadami prawidłowego żywienia jest podstawą postępowania w profilaktyce i leczeniu chorób układu krążenia. Zmiany w spożyciu polegające na ograniczeniu spożycia tłuszczów ogółem, a w tym tłuszczów pochodzenia zwierzęcego oraz zwiększenie spożycia warzyw, owoców, produktów Zbożowych i strączkowych mogą przyczynić się do spadku umieralności na choroby układu krążenia. Zjawisko to obserwowane jest w Stanach Zjednoczonych i krajach Europy Zachodniej.

Zmiany w żywieniu Polaków

W Polsce od 1991 r. obserwuje się korzystne trendy w spożyciu niektórych produktów (26) (tab. 7). Towarzyszy temu spadek umieralności na choroby układu krążenia (27).

Po 1991 r. obserwuje się w Polsce znaczący spadek współczynników umieralności. W latach 1991-1994 współczynniki umieralności męzczyzn ogółem obniżyły się z 1062/100 000 do 971/100 000. a kobiet z 550/100 000 do 519/100 000. Bezwzględna liczba zgonów osób obu płci łącznie w 1994 r. obniżyła się w stosunku do 1991 r. o ponad 17 000. Współczynniki umieralności osób obu płci obniżyły się we wszystkich grupach wieku, szczególnie zaś znacząco wśród osób między 20 a 65 r.z., chociaż zanotowano spadek tych współczynników także w populacji po 65 r.ż (27).

Pomimo korzystnych zmian w spożyciu, jakie obserwujemy w ostatnich latach w Polsce, nadal sposób żywienia odbiega od zalecanego. Zwłaszcza wysoki pozostaje odsetek energii z tłuszczu w diecie. Według danych uzyskanych w 1993 r. w ramach programu Pol-MONICA, tłuszcz stanowi 40,4% ogółu energii u mężczyzn i 38,6% u kobiet (28). Również zbyt wysokie jest spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych: 13,9% u kobiet i 14,4% u mężczyzn. Ograniczenia wymaga spożycie soli, cukru i energii ogółem. Natomiast zwiększać należy spożycie warzyw i owoców, produktów zbożowych i ziemniaków oraz ryb.

Przedstawione powyżej proponowane zmiany w spożyciu składników pokarmowych są zgodne z założeniami prawidłowego żywienia, które jest uważane za główną metodę profilaktyki miażdżycy. Skuteczność diety w leczeniu hiperlipidemii i profilaktyce ChNS została wykazana w wielu programach badawczych oraz w obserwacjach między- i wewnątrzpopulacyjnych.

Piśmiennictwo:

I.    Keys. A., Menotti A., Karvonen M.: The diet and 15-year death ratę m the Seven Countries Study. Am. J. Epidemiol. 1986.124: 903-915.

2    Coronary Heart Disease- Reducing the Risk. The scientific back-ground for pnmary and secondary prevention of coronary heart disease Nurt. Metab. Cardiovasc. Dis. 1998, 8- 205-271

3    Kromhout D., Menotti A.. Bloemberg B , Aravams C: Dietary sa-turated and trans fatty acids and cholesterol and 25-years mortahty from coronary heart disease: the Seven Country Study. Prev Med 1995, 24: 308-15

4. Thelle D.: Coronary heart disease mortahty trends and related factors m Norway. Cardiology 1985. 72 52-8

5    Pietmen P.. Vartiamen E., Seppanen R.: Changes in diet m Fm-land from 1972 to 1992: impact on coronary heart disease nsk. Prev. Med. 1996, 25: 243-50.

6    Goldman L., Cook F.: The decline m ischemic heart disease mor-tality rates. Ann. Int. Med. 1984, 101: 825-36.

7.    SartiC., Vartiainen E., Torppa J. Trends in cerebrovascular mor-tality and in its risk factors in Fmland during the last 20 years. Health Rep. 1994, 6: 196-206

8.    Hjermann I., Holme I., Velve Byre K., Leren P.: Effect of diet ano smoking mtervention on the incidence of coronary heart disease. Lancet 1981,8259: 1303-09.

9.    Ornish D.. Brown S., Scherwitz L., Billings J.: Can lifestyle changes reverse coronary heart disease? Lancet 1990, 336 129-33.

10.    BurrM., FehifyA., Gilber J . RogersS.: Effects of changes infat. fish, and fibrę intakes on death and myocardial reinfarction: diet and remfarction trial. Lancet 1989, 8666: 757-61.

II.    Singh R., Rastogi S., Verma R., Laxmi B.: Randomised control-led trial of cardioprotective diet in patients with recent acute myoca-rial mfarcion: results of one year follow up BMJ 1992, 304: 1015-19

12.    de Lorgeril M.. Renaud S.. Mamelle N., Salen P : Mediterrane-an alpha-łinolenic acid-rich diet in secondary prevention of coronary heart disease. Lancet 1994, 8911: 1454-59.

13.    Watts G., Lewis B.. Brunt J.: Effects on coronary artery disease of lipid-lowering diet or diet plus cholestyramine in the St. Thomas Athe-rosclerosis Regression Study (STARS). Lancet 1992. 339: 563-569.

14.    Lamon-Fava J.: Impact of BMI on coronary heart disease risk factors m memand women. Art. Thromb. Vasc. 1996, 16: 1509-15.

15.    Clinic^lGuidelines on the identification, evaluation and treat-ment of obesity in adults. Am. J. Clin. Nutr. 1998. 68. 899-917.

16.    Kunachowicz H.. Nadolna I., Przygoda B., Iwanow «.: Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych. Prace IZZ nr 85, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 1998.

17.    Duell P., Malinow M.: Homocysteine - an important risk factor for atherosclerotic vascu!ar disease. Curr. Op in Lipid 1997,8' 28-34.

18.    Stampfer M., Hennekens C., Manson J., Colditz G.: Vitamm E consumption and the risk of coronary disease in women. NEJM 1993, 328: 1444-49.

19.    Rimm E.. Stampfer M., Ascherio A.. Giovannucci E.: Vitarr,m E consumption and the risk of coronary disease in men. NEJM 1993, 328: 1450-56.

20.    The Alpha-Tocopherol, Beta-Carotene Cancer Prevention Study Group. NEJM 1994,330,1029.

21.    Knekt P., Jarvinen R., Reunanen A.: Flavonoid intake and coronary mortahty in Finland: a cohort study. BMJ 1996, 312: 478-81.

22.    Hertog M., Feskens E., Hollman P. Katan M.: Dietary antioxi-dant flavonoids and risk of coronary heart disease: the Zutphen Elder-ly Study. Lancet 1993, 342: 1007-11.

23.    Gronbaek M., Deis A,. Sorensen T.: Mortahty associated with moderate intakes of winę, beer, or spirits. BMJ 1995, 310: 1165-69.

24.    Serafini M., Maiani G., Ferro-Luzzi A.: Alcohol-free red winę en-hances plasma antioxidant capacity in humans. J. Nutr. 1998, 128: 1003-7.

25.    Pace-Asiak D., Hahn S., Diamandis E., Soleas G„ Goldberg D.: The red winę phenolics trans-resveratrol and quercetin błock human platelet aggregation and eicosanoid synthesis. Clin. Chim. Acta 1995, 235: 207-19.

24 7/1999 TERAPIA