Image0015

zwycięskiego wydarzenia zostali obdarzeni tym zaszczytnym tytułem. Potomkowie Towarzyszy Proroka mogli również liczyć na co najmniej wielki szacunek ze strony współwyznawców. Jednak egzegeza Koranu (9:100; 33:23; 56:10, 59:10) i tradycja nakazały wyróżnić aż 13 grup Towarzyszy Proroka, przy czym wiodące są cztery kategorie: tych, którzy mieli z nim długi kontakt jako muzułmaninem, współuczestników jego kampanii wojennych, zwłaszcza tej spod Badru, świadków jego kazań i czynów oraz tych, którzy znali go z okresu dzieciństwa. Podział ten wzbogacano albo modyfikowano, m. in. o znanych imiennie pierwszych wyznawców (Prorok obiecał im raj)¹, uczestników bitwy pod Badrem (było ich około 300, także i oni mieli obiecany raj), jak również nowych muzułmanów, którzy przyjęli islam w roku zdobycia Mekki (630). Liczba Towarzyszy Proroka bywa różnie podawana. Najważniejsze spisy wymieniają ich z imion w liczbie ponad 100, szyici twierdzą, że było ich od 124 tysięcy aż do 144 tysięcy, bo tylu miało słuchać kazań Proroka. Najstarszy zbiór o Towarzyszach Proroka pochodzi bodaj z hadis (hadli) ułożonych na początku VIII wieku przez ‘Amira Ibn Śarahlla a$-Śa'bIego (zm. 721/728)². Kolejny spis Towarzyszy Proroka ogłosił AbQ ‘Abd Allah Muhammad Ibn Sa^fd Mani’ az-ZuhrT (zm. 845) w kit ab at-tabaqat al-kabir („Wielka księga klas”)^{3 4 5}. Inna grupa Towarzyszy została utrwalona przez

Al-WaqidIego (747-823)^2? w kitab al-magazJ („Księga wypraw [Proroka islamu”) oraz w najważniejszym zbiorze hadis Muhammada al-Buharlego (810-870)⁵. Zatem usd al-gaba fi ma'rifat as-sahaba jest kompilacyjnym, mechanicznym i alfabetycznym spisem Towarzyszy Proroka w liczbie 7500, zestawionym tym razem przez Ibn al-Atlra. Nie jest to więc dzieło odkrywcze i nowatorskie, bardziej świadczy o jego wierze połączonej z zamiłowaniem do badania przeszłości. Zainteresowanie tą tematyką było żywe i później, o czym niech świadczy fakt, iż na pracy Ibn al-Ailra opierał się sławny erudyta oraz podróżnik egipski As-SuyfltT (1445-1505)⁶. Wydania tego dzieła były dość liczne, zwłaszcza po edycji fragmentów, które podał Heinrich Ferdinand Wtlstcnfeld (1808-1899)⁷ w 1835 roku⁸.

XXIX

1

polskim zob. Maxime Rodinson. Mahomet Przełożyła Elżbieta MichaIska-Novik, Warszawa 1991,s. 164-173.

²* Było to dziesięciu najbliższych współpracowników Mahometa Abu Bakr, *Umar. ‘U|man, ‘AU. Az-Zubayr Ibn al-“Awwam, Talha, ‘Abd ar-Rahman Ibn ‘Awf, AbO ‘Ubayda Ibn al-óarrah, Sa’d Ibn Abu Waqqis, Sa’Id Ibn Zayd Ibn ‘Amr.

2

G.H.A. Juynboll, al-Sha'bi. Amirb. Sharahil b. 'Abdal-Kuft, El, IX, 162-163.

3

^?6 Brockelmann, I, 136-137; Ibn Sa'd zwrócił szczególną uwagę na tych Towarzyszy Proroka, którzy byli z nim pod Badrem. czyniąc z nich osobną grupę Wydawcą obszernego dzieła był

4

arabista niemiecki, prof. uniwersytetów w Wiedniu i Berlinie, [Karl] Eduard Sachau (1845-1930), Biographien Mahummeds. At-Tabaqal. Leiden 1904-1940, t. 1-9; Kitab aj-(abaqat al-

5

kabir wydał w niemieckim tłumaczeniu Otto Loth (1844-1881), Das Classenbuch des Ibn Sa'd. Einleitende Untersuchungen uber Authentie und Inhalt nach den Handschriftlichen..., Leipzig 1869; nowsze wydanie angielskie: Kitab al-tabaqat al-kabir. English translation by Seyd Moinul Haq, assisted by H. K. Ghazanfar, Karachi 1967; o biografach arabskich zob. Michael

6

Cooperson, Classical Arabie biography. The heirs of the Propheis in the age of al-Ma mun, Cambridge 2000, s. 3-4 (ibn Sa’d).

^J7 Ostatnią edycję dzieła AI-Waqidiego wydał w trzech tomach Marsden Jones. London 1966, dawne wydania: Calcutta 1856 - orientalisty i dyplomaty niemieckiego Alfreda von Kremcra (1828-1889) oraz przekład niemiecki z 1882 roku orientalisty i teologa Juliusa Wellhausena (1844-1918).

²¹ Brockelmann, 1, 157-160; tytuł dzieła - kitab fatja 'il a$hab an-nabi.

** Brockelmann, II, 143-158. Mowa o lubb al-lubab fi tahrir al-ansab, najstarsze europejskie wydanie przygotował Pieter Johannes Veth (1815-1895) - podróżnik, badacz literatury, historii oraz znawca języków wschodnich, związany z uniwersytetem w Lejdzic: Supplementum annotationis in librum as-Sojutl De nominibus relatwis inscriptum Lub al-Lubab contmens novorum codicum collationem et excerpta ex as-Samami libro et lbno'l-Athiri scripsit Petrus Johannes Vcth. Lugundi Batavorum 1851. Dzieło SuyOtTego ostatnio wydano w Bejrucie w 1991.

7

Specimen al-Lobabi. sive Genealogiarum, Gottingnae 1835. Heinrich Ferdinand Wustenfeld (1808-1899) niemiecki orientalista, prof. uniwersytetu w Getyndze, wydawca i tłumacz klasycznych dzieł arabskich, głównie dotyczących geografii oraz historii.

8

^,l Myślę tu o wydaniach przede wszystkim oryginalnych, które pod różnymi nieraz tytułami ukazywały się przeważnie w Kairze (1863 - wydanie pięciotomowc oraz skromniejsze w latach 1869, 1872, 1881). Ibn Ijallikan powiada, że widział sześciotomowy autograf tego dzieła Ibn al-Ailra; Ibn Khallikan s Biographical Dictionary. translated by Baron Mac Guckin de Siane, 1.11,289.