Dewey Rozdz Lekcja a kształcenie (2)

ne odpowiedzi w odpowiednim czasie. Wszystko, CO zostało powiedziane w tym rozdziale, ma małe znacz,mila w porównaniu z zasadniczą prawdą, że lekcja jest miej scem i czasem dla budzenia refleksji i kierowaniu nii|, a odtwarzanie pamięciowe materiału jest tylko ubooi-nym szczegółem — aczkolwiek nieodzownym^-^— w pro ■ cesje rozwijania postawy myślowej.

1. Stopnie formalne nauczania

Bardzo niewiele robiono prób sformułowania opartoj na ogólnych zasadach metody prowadzenia lekcji. Jednu z tych prób jest bardzo ważna i prawdopodobnie wywarła większy i lepszy wpływ na „przesłuchiwania lekcji” niż wszystkie inne razem wzięte; jest to mianowicie dokonany przez Herberta podział lekcji na piqó kolejnych stopni. Stopnie te są znane pospolicie pod nazwą ..formalnych stopni nauczania”. U ich podstawy leży poglągL iż-niezależnie od tego, jak się zmieniają przedmioty w ogóle i w szczegółach, jest tylko jedna i jedynie dobra metńdaich opanowywania, gdyż istnieje tylko jedna „faólna metodfy’. według której postępuje umysł zmierzając do skutecznego opanowania jakiego-kolwiek przedmiotu. Ćzy chodzi ó dziecko z pierwszogii oddziału, mające opanować elementarną naukę o lici* bach, czy o ucznia szkoły średniej, uczącego się historii, czy o studenta kolegium, studiującego filozofię — w każ-dym_przypadku pierwszym stopniem przyswajania wia-domości jest przygotowanie, drugim podanie, po nim następuje z kolei porównanie i uogólnienie, zakończono zastosowaniem uogólnień do poszczególnych i nowych przykładów.

Przez ..przygotowanie" rozumiemy _ stawianie pylon dla przypomnienia uczniom znanych im doświadczeń własnyehTKtóre będą przydatne przy przyswajaniu mi

bie nowego tematu. To, co się fluż wie? stanowi środek pojmowania rzeczy nie znanych. Stąd proces uczenia się rzeczy nowych będzie ułatwiony, jeżeli pokrewne idee w umyśle ucznia pobudzi się do działania, wydobędzie się na pierwszy plan świadomości. Gdy uczniowie przystępują do nauki o rzekach, pyta się ich najpierw o strumyki i potoki już im znane; jeśli ich nigdy nie widzieli, można ich spytać o wodę płynącą w rynsztokach. Porusza się przez to „masy apercepcyjne”, które dopomogą do uchwycenia nowego przedmiotu. Stopień przygotowania kończy się stwierdzeniem celu lekcji. Gdy się już ożywi dawne wiadomości, „podaje się” uczniom nowy materiał, pokazuje się obrazy i modele plastyczne rzek, podaje się żywe opisy ustne, jeżeli to możliwe, prowadzi się dzieci, by im pokazać prawdziwą rzekę. Na tych dwóch stopniach kończy się poznawanie faktów szczegółowych.

Następne dwa stopnie zmierzają do przyswojenia ogólnej zasady czy pojęcia. Rzekę miejscową porównuje się np. ź Amazonką, rzeką św. Wawrzyńca, Renem. Dzięki temu porównaniu eliminuje się cechy przypadkowe i nieistotne i tworzy si^ pojęcie rzeki, zbiera się i formułuje elementy zawarte w znaczeniu rzeki. Po uczynieniu tego ustala się w myśli wynikającą z tego zasadę i wyjaśnia się ją przez zastosowanie do innych rzek, np. do Tamizy, Padu, Connecticut.

Jeżeli porównamy ten opis metody nauczania z naszą własną analizą pełnego aktu myślenia, to uderzy nas widoczne podobieństwo. W naszym przedstawieniu rzeczy (por. rozdz. szósty) „stopniami” są: nasunięcie się problemu albo zagadkowego dla nas zjawiska, następnie obserwacja, przegląd faktów, wykrycie i wyjaśnienie problemu, dalej powstanie hipotezy, czyli przypuszczenia co do możliwego rozwiązania wraz z jego rozwinięciem przez rozumowanie, w końcu sprawdzenie rozwi-

245

10 Juk myślimy?