Image0017

w obrębie Kalifatu Bagdadzkiego, aby jeszcze poświęcać miejsce w kronice losom Arabów w Al-Andalus, o których wiedziano na Wschodzie nieporównanie mniej w IX wieku niż na początku XIII wieku. Jednak Ibn al-Ajlr interesował się sprawami zachodnimi z punktu widzenia Damaszku czy Mosulu. W jego kitab al-kamil fi at-tarih nie brak zatem fragmentów dotyczących historii Maghrebu i arabskiej domeny na Półwyspie Iberyjskiem. Wynikać to może z większej wiedzy Ibn al-AtTra, a także z dojrzalszego spojrzenia na społeczność arabską, oglądaną przez pryzmat względnej jedności religijnej oraz językowej.

Już na pierwszy rzut oka widać, że relacja Ibn al-AtTra o Saladynie jest nieco mniej obszerna na tle kronik Bah5’ ad-DTna oraz ‘Imad ad-DTna. Wynika to przede wszystkim z formy utworu. Dla tych ostatnich biografia sułtana była osią całej ich historycznej wypowiedzi, było to coś na kształt „żywota sławnego męża”, zaś dla Ibn al-AtTra - ważną częścią, ale mimo wszystko tylko elementem wielkiej historii powszechnej, którą pisał jako świadomy lub domniemywany kontynuator At-TabarTego. Rozmiary fragmentów kroniki dotyczących Saladyna, stopień uszczegółowienia, są nieco skromniejsze niż w przypadku rozbudowanych biografii sułtana pozostawionych przez Baha’ ad-DTna oraz ‘Imad ad-DTna. Znalezienie właściwych proporcji jest również cenną umiejętnością autora. Jest i druga różnica. Ta dotyczy treści. Z racji wspomnianej sympatii do ZankTdów przekaz Ibn al-AtTra odnośnie Saladyna stoi w pewnej opozycji do tego co pozostawił Baha’ ad-DTn.

Rękopisy

Dzieło Ibn al-AtTra dotrwało do naszych czasów w co najmniej kilku znanych rękopisach³⁴, w różnym stanie zachowania i przydatności edytorskiej. Są to jednak tylko kopie, nic nie wiadomo o losach autografu. ^{1 2}

Rękopis BNF 5856 zawiera tylko dwie pierwsze części dzieła. Pismo nas|}³, datowany na 688 AH (1290), 187 kart, 27x20 cm; rękopis ma dużo opuszczeń, a wielka liczba błędów powstała z winy nędznego kopisty; Catalogue 4666-6753, s. 127; Catalogue 1-4665, s. 13; dawna sygnatura BNF 740 nr 1.

Rękopis BNF 5910 zawiera trzecią cześć dzieła za lata 24-61 AH (644-680), w'edle opisującego go Charlesa Schefera⁴, ma być to kopia z autografu, z której korzystał Ibn al-AiTr. Pismo nasł), XIII w., 250 kart, 24x17 cm; Catalogue 4666-6753, s. 138; Catalogue 1-4665, s. 13 ; dawne sygnatury BNF 757 suppl. Arab. i BNF 1543.

Rękopis BNF 5911 zawiera wszystkie 14 tomów dzieła. Tekst wprawdzie wyszedł spod różnych rąk, ale pismo i stan zachowania są dobre. Z Konstantynopola do Francji przywiózł go wspominany już William baron de Siane. Fragment kopii sporządzono w 662 AH (4 XI 1263-24 X 1264), tekst za lata 572-600 AH (1176-1204) przepisał Muhammad Ibn al-Mukarram Ibn AbT al-Hasan Ibn Ahmad al-AnsarT (zm. 1311). Pismo nasł), 160 kart, 25x16 cm; Catalogue 4666-6753, s. 138; Catalogue 1-4665, s. 13; dawna sygnatura BNF 740 nr 2.

Wydania

Arabiści zajęli się najważniejszym dziełem Ibn al-A^Tra w I połowie XIX wieku. Joseph Reinaud³ przełożył przed 1822 rokiem fragmenty z Ibn al-

XXXIII

1

³⁴ Do opisu rękopisu z Uppsali niestety nic udało się dotrzeć. Wstęp do wydania Tomberga jest pozbawiony opisu rękopisu, oprócz wspomnienia o numerach rękopisów z Uppsali: CCXXIX

2

CCXXX w Codices arabici. persici et turcici Bibliolhecae Regiae Universitatis Upsaliensis, disposuit et dcscripsit C. J. Tomberg, Upsaliae 1849.

3

”    - odmiana pisma arabskiego, kursywy kancelaryjnej, opisana przez wezyra

abbasydzkiego Ibn Muqla (885/886-940), początkowo służyła jako wzorzec do kopiowania dokumentów. Obecnie jest to najpopularniejszy krój czcionek liter arabskich używanych w drukarstwie. Nazwa oznacza, „kopiować”, „przepisywać”.

* Charles Hcnri Augustę Schcfer (1820-1898), orientalista francuski, tłumacz i wydawca, specjalizował się w literaturze perskiej, członek Acadćmie des lnscriptions et Belłes-Lcttres od 1878 roku.

4

⁵⁷ Joseph Toussaint Reinaud (1795-1867) był francuskim orientalistą, następcą Silvestra de Sacy w L 'Ecole speciale des langues orientales, opracował znaczące zbiory orientalne (przede wszystkim egipskie) księcia i marszałka Pierre Louis dc Blacas d’Aułps (1771-1839) w Description des monuments musulmons du cnbinet du duc de Blacas, Paris 1828; J. T. Reinaud, Extraits des historiens arabes, Paris 1822, drugie wydanie 1829.