img094

116

samą łatwością jak mówił. W tym kontekście zdumiewa pojawienie się w nordyckim panteonie postaci Bragiego, męża bogini Idunn i boga poezji. Wiele wskazuje jednak na to, że jest to postać późno dołączona do panteonu⁵⁹.

Odyn swe wtajemniczenia okupuje cierpieniem (pozbawieniem jedzenia i picia, wystawieniem na chłód lub żar, zranieniem lub okaleczeniem), co jest typowym elementem praktyk inicjacyjnych, których sednem jest rytualna śmierć i zmartwychwstanie. Odyn ze swojego 1. pierwotnego stanu braku wiedzy lub ważnej symbolicznie rzeczy, 2. pogrążając się w mocy śmierci i odradzając na nowo, 3. przechodzi do stanu wyższego, w którym wiedzę tę (lub rzecz) już posiada (J.P. Schjddt 1998, 34). Ale pochodzi ona zawsze z innych światów: kobiet lub bogiń, Wanów i Olbrzymów, czyli w swym najgłębszym sensie po prostu z zaświatów.

Odyn oddał Olbrzymowi Mimirowi w zastaw jedno oko, według Snorriego⁶⁰ za łyk wody z Mimisbrunr, źródła wiedzy i mądrości. Dlatego przedstawiany jest jako jednooki. Już w IX wieku Thorbjom homklofi (Hrafnsmal v. 83) nazywa Ody na Jednookim mężem Frigg”, a przedstawienie pozbawionej jednego oka postaci na plakietkach z Torslundy pozwala cofnąć ten motyw jeszcze głębiej w czasie.

Jak pamiętamy, w Voluspa (28) wieszczka powiada:

Wiem wszystko Odynie, gdzieżeś ukrył oko:

Wewnątrz sławnego źródła Mimira!

Pije miód Mimir każdego ranka,

Z zastawu Valfodra.

Tracąc wiele ze zwyczajnej zdolności widzenia, Odyn zyskiwał zdolność widzenia nadprzyrodzonego. A brak jednego oka, podobnie jak inne tego rodzaju ułomności (np. okulawienie lub brak ręki), jest widomym znakiem związków z zaświatami. Wspomniane już źródło Mimira (wrócimy jeszcze do niego) ma zresztą naszym zdaniem tę ciekawą cechę, że jest składnicą symbolicznie ważnych dla nordyckiej mitologii organów⁶¹.

Składając sobie siebie samego (sialfr sialfwri) na ofiarę Odyn zawisł na drzewie świata - Yggdrasillu. Jego samoofiarę opisuje fragment Havamal (138-143), zwany runatals thattr, niewątpliwie jeden z najtrudniejszych do interpretacji fragmentów Eddy.

59 Etymologia jego imienia wywodzona jest od bragr, poezja, oznaczającego też w rzeczownikowej formie „najlepszego” czyli władcę i w tej postaci zestawianego z rzymskim flamen i indyjskim brahman, oznaczającym kapłana (patrz niżej, s. 230-232).

60Gylf 15; por. G. Steinsland 1979, 135-138.

61 Patrz niżej, s. 300-301.

Ja wiem, że wisiałem, na drzewie wiatrem owianym pełnych dziewięć nocy.

Włócznią przebity i oddany Odynowi, sam sobie samemu.

Na tym drzewie, o którym nikt nie wie z jakich rośnie korzeni.

Bez chleba zostawiony i bez napoju w rogu patrzyłem w dół;

wziąłem ja runy, wołając wziąłem i spadłem potem na ziemię.

Dziewięć pieśni potężnych, dał mi syn Bolthora, Bestii ojca; i pić zacząłem miody drogocenne, nalane z Odreyrir.

Zacząłem dojrzewać i nabierać mądrości i rosnąć i dobrze się miewać.

Słowo mi do słowa słowo przywodziło, dzieło mi do dzieła dzieło przywodziło.

Runy musisz poznać i czytelne znaki, bardzo wielkie znaki bardzo silne znaki.

Barwił je fimbulthulr, a bogowie stworzyli, a wyrył je boski Hroptr [Odyn]

Odyn dla Asów, a dla Elfów Dainn,

Dwalinn dla Karłów,

A[l]svidr dla Olbrzymów.

Ja też sam je ryłem.

Dalej następują strofy odnoszące się do sposobów sprawowania kultu religijnego (Hav. 144-145). Zajmiemy się nimi w innym miejscu. Potem, w tak zwanym Ijodaltal, Odyn wylicza osiemnaście (nie dziewięć) pieśni magicznych, które potrafi zastosować. Ale liczbę dziewięć, skądinąd szczególnie związaną z Ody-nem, należy tu rozumieć jako znak pełni. Wisząc o głodzie i chłodzie na drzewie przez dziewięć dni, Odyn dopełnił w całości misterium wtajemniczenia i śmierci, dlatego mógł otrzymać wyrażoną ponownie przez dziewiątkę całość wiedzy o magicznych pieśniach, których licząc trywialnie może być oczywiście więcej (J.P. Schj0dt 1988, 38-39).

Ponieważ słowo runa (run) oznacza nie tylko literę runiczną, ale przede wszystkim „tajemnicę, wiedzę magiczną” w interpretacji runatals thattr nie można ograniczyć się do kwestii poznania przez Odyna znaków futharku. Przez