img096

180 ROZDZIAŁ 17 Stwardnienie rozsiane

Inne metody leczenia modyfikującego przebieg choroby

W leczeniu SM pojawiało się i znikało wiele różnych metod terapeutycznych. O ile niektóre z nich początkowo budziły pewne nadzieje, o tyle kolejne badania nie potwierdziły ich skuteczności. Stosowane substancje pozwalały uzyskać istotną poprawę kliniczną, lecz wiązały się z poważnymi objawami ubocznymi. Kilka metod terapeutycznych zasługuje na krótką wzmiankę:

•    Tlenoterapia w warunkach komory hiperbarycznej. Metoda ta była popularna w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, lecz wyniki badań naukowych nie uzasadniły towarzyszącego jej początkowego entuzjazmu. Dzięki jej zastosowaniu może dojść do poprawy funkcji pęcherza moczowego. Sugeruje się także, że metoda ta opóźnia postęp choroby.

•    Dieta. Korzyść płynąca ze zmian dietetycznych polega na tym, że pacjent z SM czuje, że robi coś dla własnego zdrowia. Badania prowadzone w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku wykazały, że dieta uboga w tłuszcze nasycone i wzbogacana o N3 wielonienasycone kwasy tłuszczowe to nieistotny statystycznie trend, dążący do skrócenia czasu trwania oraz zmniejszenia częstości i ciężkości rzutów choroby. Kwasy tłuszczowe N3 są obecne w olejach rybich.

Leczenie objawowe

Leczenie objawów

Niewiele jest chorób wymagających tak intensywnej współpracy interdyscyplinarnej. Wyzwanie stojące przed zespołem rehabilitacyjnym polega na umiejętności opanowania skomplikowanych interakcji kryjących się za niepełnosprawnością pacjenta, która może obejmować kilka różnych systemów nerwowych. Złożoność sytuacji jest zilustrowana danymi z tabeli 17.2, w której wymieniono objawy stwierdzane u 656 pacjentów z SM.

Mobilność

Trudności z chodzeniem są najczęstszym objawem SM. Często wynikają one z połączenia różnych elementów, takich jak:

•    niedowład typu piramidowego,

•    spastyczność,

•    zmęczenie,

•    zaniechanie chodzenia,

•    ból,

•    ataksja,

•    zaburzenia czucia proprioceptywnego.

We wczesnym okresie choroby ustrukturalizowany program ćwiczeń, zaplanowany i nadzorowany przez fizjoterapeutę, może przynieść pewne korzyści. Zaleca się, by do takiego programu włączyć następujące elementy:

•    Powtarzanie poszczególnych ruchów w celu zwiększenia siły mięśniowej.

•    Bierne rozciąganie w celu zmniejszenia spastyczności, zwiększenia zakresu ruchów oraz zapobiegania powstawaniu przykurczów.

•    Ćwiczenia wykorzystujące czynności życia codziennego, mające na celu poprawę sprawności rąk i koordynacji.

•    Trening chodu, z zastosowaniem, jeśli to konieczne, urządzeń wspomagających.

•    Hydroterapia, w celu zwiększenia aktywności i zakresu ruchów. Możliwe, że taki program ćwiczeń będzie musiał być kontynuowany przez całe życie pacjenta, jednak liczba wykwalifikowanych fizjoterapeutów jest niewystarczająca, by zapewnić tak długotrwałe monitorowanie terapii. W sytuacji, gdy w obrazie klinicznym zaczyna dominować spastyczność, udział fizjoterapeuty w terapii staje się niezbędny. Leczenie spastyczności omówiono w innym miejscu (rozdział 6). Poniżej przedstawiono listę przydatnych zasad postępowania:

•    Redukcja bodźców zewnętrznych (np. przemieszczenie cewnika, ochrona stóp, kontrola rytmu wypróżnień, leczenie infekcji skóry i dróg moczowych itd.).

•    Fizjoterapia, w tym hydroterapia i adekwatne stosowanie urządzeń wspomagających poruszanie się, a także odpowiedni nacisk kładziony na właściwe siadanie i postawę, zarówno na wózku inwalidzkim, jak i na zwykłych fotelach.

•    Dynamiczny dobór i właściwe stosowanie ortez.

•    Leczenie farmakologiczne, w tym blokady nerwów obwodowych, blokady punktów ruchowych, iniekcje z toksyny botulinowej, w przypadkach cięższych dokanałowe stosowanie baklofenu oraz zabiegi ortopedyczne i neurochirurgiczne.

Spastyczność, o ile nie jest leczona, może szybko doprowadzić do rozwoju przykurczów mięśniowych, co z kolei sprzyja pogłębianiu się nieprawidłowej postawy ciała, nasilaniu się bólu oraz zwiększaniu się ryzyka powstawania odleżyn.