śleniem postępu jego samooczyszczania. Analiza ta wymaga badań chemicznych, biologicznych i bakteriologicznych pod kątem obecności:
• miana coli - bakterii z grupy pałeczki okrężnicy;
• miana Escherichia coli - wskazuje świeże zanieczyszczenie fekaliami;
• miana enterokoków (Enterococcus faecalis) - wskazuje fekalne zanieczyszczenie gleby;
• miana bakterii przetrwalnikujących redukujących siarczyny, Clostridium perfringens - wskazuje zanieczyszczenie odległe w czasie;
• liczby bakterii heterotroficznych - wskazuje ogólne bakteryjne zanieczyszczenie gleby;
• ogólnej liczby bakterii przetrwalnikujących - wskazuje postęp samooczyszczania się gleby, jeśli liczba ta rośnie. Stosunek liczby bakterii heterotroficznych do przetrwalnikujących świadczy o stopniu rozkładu w glebie związków organicznych. W końcowych etapach mineralizacji, w wyniku wyczerpywania się łatwo rozkładalnych związków organicznych, wzrasta ilość bakterii przetrwalnikujących;
• miana bakterii nitryfikacyjnych - wskazuje przebieg samooczyszczania się gleby;
• liczby bakterii termofilnych - wskazuje stopień zanieczyszczenia gleby obornikiem;
• miano bakterii Proteus vulgaris - wskazuje intensywność przebiegu procesów gnilnych, kontaktu gleby z odchodami człowieka i zwierząt.
W badaniach epidemiologicznych gleby jako wskaźniki sanitarne znalazły zastosowanie wirusy bakteryjne - bakteriofagi. Pozwalają one w sposób pośredni rozpoznać i oznaczyć gatunki bakterii. W zależności od liczebności i występowania wymienionych mikroorganizmów wskaźnikowych wyróżnia się 4 stopnie zanieczyszczenia gleb (tab. 15.1, 15.2):
Tabela 15.1
Klasyfikacja gleb o różnym stopniu zanieczyszczenia wg Parnakowa, Mayera (1971)
Stopień zanieczyszczenia |
Miano coli |
Miano Clostridium perfringens |
Liczba bakterii heterotroficznych na b-a w temp. 30°C w 1 g gleby |
Liczba bakterii termofilnych na b-a w temp. 60°C w 1 g gleby |
IV — niczanieczyszczona |
1-0,1 |
1-0,1 |
0-1 • 105 |
0-5 • 102 |
III — słabo zanieczyszczona |
0,1-0,01 |
0,1-0,01 |
1 • 105-5 • 105 |
5 • 102-5 ■ 104 |
II - średnio zanieczyszczona |
0,01-0,0001 |
0,01-0,001 |
5 ■ 105-1 • 106 |
5 • 104-5 ■ 105 |
I — silnie zanieczyszczona |
< 0,0001 |
< 0,001 |
1 • 106-5 • 107 |
5 • 105-5 • 106 |
132