IMGP3412

handlowych, przyciągał rzesze osiedleńców z Czech i Moraw, a głównie z Niemiec. Mimo wciąż jeszcze silnych związków z Polską i wielokrotnych prób bezskutecznie podejmowanych przez kolejnych Piastowi-czów, m.in. Henryka Brodatego, Pobożnego i Probusa, utrzymania niezależnej dzielnicy śląskiej, Śląsk pozostawał nadal areną politycznych i dynastycznych przetargów przy postępującym jednocześnie procesie odrywania się od Macierzy. Rozdrobnienie polityczne doprowadziło w pierwszej połowie XIV w. do opanowania Śląska przez Czechy, a większość książąt z dynastii Piastów uznała ich zwierzchnictwo, stąd też po zjednoczeniu ziem polskich przez Łokietka w 1320 r. znalazł się on poza granicami Królestwa. W 1348 r. Kazimierz Wielki zrzekł się ostatecznie praw do szeregu księstw śląskich [traktując zresztą ten akt jako przejściowy]. Niektóre tylko na południu, m.in. opolskie i raciborskie, a także głogowskie, wykupywane przez królów polskich, powróciły na pewien czas do Macierzy. O dalszych losach Śląska zadecydował rok 1526, kiedy to wraz z innymi ziemiami Korony Czeskiej przeszedł pod panowanie austriackich Habsburgów. Linie książąt piastowskich stopniowo wygasały w poszczególnych księstwach od XIVdo XVII w. Najdłużej utrzymywała się linia książąt kgmcko-brzeskich, ostatni bowiem spadkobierca tej linii Chrystian Jerzy Wilhelm zmarł w Brzegu w 1675 r.

W okresie rządów Piastowiczów śląskich dwory książęce i lud śląski, początkowo czysto polskie, ulegały stopniowo germanizacji na skutek oddziaływających na środowisko czynników politycznych, kulturowych i gospodarczych. Najwcześniej germanizacyjne wpływy niemieckie dotknęły warstwę arystokracji śląskiej, postępująca zaś kolonizacja, początkowo samoczynna, później prowadzona planowo i skutecznie, obejmowała swoim zasięgiem miasta i wsie, wypierając coraz bardziej element polski. Pozostała jednak nadal silna więź etniczna i językowa Śląska z Polską, a także utrzymywała się przez kilka wieków wieź kościelna, gdyż wrocławska diecezja

biskupia podlegała arcybiskupstwu w Gnieźnie aż do 1821 r.

Po wojnach śląskich, w połowie XVIII w. Habsburgowie utracili Śląsk na rzecz Fryderyka Wielkiego i odtąd ta dawna spuścizna Piastów stała się na okres dwóch stuleci prowincją pruską, a następnie Rzeszy Niemieckiej, aż do wyzwolenia Śląska po II wojnie światowej w 1945 r._____—    - _______

Kultura słowa pisanego na Śląsku, zapoczątkowana u progu dziejów państwa polskiego, rozwijała się przez pierwsze stulecia w ośrodkach życia religijnego, w kościołach i klasztorach śląskich, jakie zakładali tu książęta piastowscy, Piotr Włost, palatyn Bolesława Krzywoustego, a także święta Jadwiga śląska. W niewielkich skryptoriach mnisi przepisywali księgi potrzebne do akcji misyjnej, do nabożeństw i liturgii, posługując się językiem łacińskim, narzuconym ówczesnemu piśmiennictwu przez KościóŁ Ośrodki życia religijnego były jednocześnie ośrodkami pracy umysłowej, a społeczność klasztorna i duchowieństwo prawie wyłącznymi konsumentami książki — narzędzia w krzewieniu wiary chrześcijańskiej, służącego również edukacji i wychowaniu w wąskim kręgu młodzieży przeznaczonej także najczęściej do służby kapłańskiej. Pierwsze księgi przywieźli ze sobą prawdopodobnie włoscy eremici dla biskupstwa wrocławskiego i oni też być może w XII w. założyli tutejszą szkołę katedralną. Ofiarodawcami kodeksów byli przybysze z zachodu, kanonicy regułami z Arrovaise we Francji, skąd sprowadził ich Piotr Włost, benedyktyni z Leodium, cystersi, augustianie. Tworzyli oni społeczność zakładanych klasztorów, organizowali szkoły przyklasztorne, a przywiezione księgi z macierzystego skryptorium były kopiowane na miejscu, stanowiąc jednocześnie wzorzec dla rodzimej twórczości religijnej. Kultura śląska tego okresu nasycona pierwiastkami romańskimi nie miała jeszcze charakteru narodowego, miała charakter kosmopolityczny, ogólnokościelny. Dopiero w miarę napływu młodzieży polskiej do szkół, wstępo-

13