IMGP9322

kryzysu nie wystarczą już „przeciwieństwa między młodymi a starymi pokoleniami tej samej klasy” — niezbędne są przeciwieństwa między „młodymi”, tj. niepełnoprawnymi, a „starszymi”, tj. panującymi klasami.

Czarnowski, niestety, nie rozwinął szerzej swej koncepcji młodego pokolenia jako reformatora bądź burzyciela przeżytych kultur i stosunków społeczno-politycznych. Jednakże jego materialistyczny hi-storyzm, wplatający organicznie do rozważań pokoleniowych wątek „klasowych przeciwieństw”, wypełnia istotną lukę ujęcia Mannheima. Szansę nowatorskiej misji historycznie pojmowanej młodej generacji uzależnia bowiem Czarnowski nie tylko od bliżej niesprecyzowanej „gotowości” starszego pokolenia do pełnej mobilizacji i spożytkowania potencjałów młodości, lecz od wyraźnie zdefiniowanych odrębności społecznych, tkwiących w strukturze społeczeństwa, zwłaszcza w sprzecznościach klasowych interesów poszczególnych jego segmentów. W zgodzie z zasadniczą intencją owego podejścia, współwystępowanie bądź krzyżowanie się pokoleniowych podziałów społecznych z przeciwieństwami interesów w relacjach podstawowych klas społecznych traktować możemy jako przesłankę wstępną takiej sytuacji społeczno-historycznej, w której określone ogniwo młodej generacji uzyska szansę inicjacji i urzeczywistnienia nowatorstwa w skali niedostępnej dla jej poprzedniczki.

W rozważaniach Margaret Mead nad przeobrażeniami kultur — nie tylko prymitywnych, ale także występujących w cywilizacjach przemysłowych — uderzający jest brak świadomości występowania przeciwieństw społecznych o klasowym charakterze, które nie mogą być obojętne dla efektów jakiejkolwiek kulturowej transmisji. Czym to tłumaczyć? Być może tym, że mimo iż w historycznym rozwoju społeczeństwa amerykańskiego różnice i konflikty typu klasowego zawsze dawały o sobie znać, to jednak do niedawna nic nie wskazywało na to, by sprzyjały one jakiejkolwiek radykalizacji pokoleń.

Trwanie i zmiany w sferze „techniki ludzkiej”, to — wedle Czarnowskiego — bodaj najważniejszy poligon, na którym nieustannie zmagają się pokolenia w walce „o przekształcenie dawności, o zastąpienie jej teraźniejszością”. Zaś warunkiem tego by dawność znikła, jest „zmiana samego narzędzia”¹⁴.

Rewolucjonizujący wpływ nowej techniki na młode pokolenie jest również ważnym składnikiem w koncepcji Margaret Mead. Sądzi ona, że „inwazja nowych technik, w których ekspertami nie mogą być reprezentanci starszych generacji, to jeden z podstawowych warunków odrzucania starej kultury przez nowe generacje. Przyspieszony rytm innowacji technicznych, jak też pochodne wobec tego procesu zmiany w instytucjach społecznych „powoduje nieuchronne zakłócenia w charakterze kultury”, zaś bezpośrednim sprawcą owych zakłóceń bywa przede wszystkim młoda generacja.

Sytuacja historyczna, w której młode pokolenie może odegrać szczególną rolę w przekształcaniu zastanych realiów społeczno-kulturowych, charaktery-

| Ibidem, | 190—193.

3 — Mead — Kultura XXXIII