IMG
43

290

8. STATYSTYCZNA KONTROLA JAKOŚCI

Idea wykorzystania statystyki w kontroli jakości pochodzi z połowy lal dwudziestych XX w. od Waltera Shewharta'¹⁸ z Bell Laboratories.

W badaniach dotyczących kontroli jakości zakłada się każdy proces jest poddawany działaniu dwóch rodzajów czynników zakłócających:

-    losowych (naturalnych),

-    systematycznych (specjalnych lub sporadycznych).

Czynniki losowe są nierozerwalnie związane z procesem. Jest ich zazwyczaj wiele, ale żaden nie odgrywa dominującej roli i nie wykazuje znaczących zmian w czasie. Miary struktury procesu będące wynikiem ich oddziaływania, mają zazwyczaj rozkład zbliżony do normalnego. Czynników tych nie można w łatwy sposób zidentyfikować i wyeliminować - wymagałoby to wprowadzenia w procesie daleko idących zmian, np. wprowadzenia lepszych materiałów, zastosowania urządzeń wyższej klasy itp.

Czynniki systematyczne są czynnikami o działaniu silniejszym od czynników losowych. Mogą być stałym elementem procesu (np. postępujące zużycie ostrza) lub pojawiać się w nim przypadkowo (np. wyłamanie ostrza, rozregulowanie maszyny). Można je zazwyczaj łatwo zidentyfikować i usunąć lub ograniczyć ich działanie, np. poprzez wymianę zużytego narzędzia, zmianę parametrów procesu, naprawę maszyny itp.

Oddziaływanie czynników pierwszego rodzaju powinno być uwzględniane przy projektowaniu procesu (operacji procesu technologicznego) poprzez przyjęcie odpowiednich granic tolerancji. Jeśli tolerancje technologiczne są dostosowane do możliwości zastosowanych maszyn i metod obróbki, prawdopodobieństwo wystąpienia w wyrobie niezgodności lub wręcz wyrobu niezgodnego (wadliwego), jest zwykle bardzo małe. Dopiero wystąpienie zakłócenia systematycznego lub sporadycznego powoduje, że wartości niektórych cech wyrobu (tych, które są najbardziej czułe na zakłócenia), mogą znaleźć się poza dopuszczalnymi granicami. Celem stosowania kontroli jakości jest odpowiednio wczesne wykrycie, systematyczne kompensowanie i eliminowanie tego rodzaju zakłóceń specjalnych.

Proces produkcyjny uważa się za statystycznie ustabilizowany, jeśli nic występują zakłócenia systematyczne, a jedynie zmienność losowa.

W statystycznej kontroli jakości wykorzystuje się:

-    analizę Pareto,

¹ K Shewharl po raz pierwszy wprowadzi! karły koni rolne dla procesów przemysłowych.