IMGS

rozdział trzeci

do wielu wcześniejszych dzieł. Taki materiał tworzy „swego rodzaju silne uczucie, któremu towarzyszy nieokreślone wrażenie deja vu”¹⁰. Dla Eco Casablanca to doskonały film kultowy, bo jest tak bardzo nieświadoma własnych zapożyczeń: „Nikt nie byłby w stanie osiągnąć tak ogromnego efektu w sposób zamierzony”¹¹. Z tego powodu podejrzliwie przygląda się filmom kultowym robionym według projektu. Sugeruje, że w dobie postmodernizmu żadnego filmu nie ogląda się na świeżo, na wszystkie patrzy się w odniesieniu do innych filmów. W takim świecie „kult stał się normalnym sposobem rozkoszowania się filmem”¹².

Jeśli Casablanca uosabia klasyczny film kultowy, to Matrix może być odbierany jako film kultowy w dobie kultury konwergencji. Bruce Sterling, twórca literatur}⁷ science fiction, tak stara się wyjaśnić fascynację Matriksem:

Po pierwsze i najważniejsze, film ma wszelkiego rodzaju elementy odnoszące się do kultury popularnej: samobójcze ataki sił specjalnych, rozbijające się helikoptery; mnóstwo scen z zastosowaniem sztuk walki, czystą, lecz namiętną historię miłosną zdetermninowaną przez los, potwory absolutnie najwyższej próby, fetyszystyczne ubrania, schwytanie, torturowanie i śmiałe uwolnienie, plus naprawdę dziwne, odjazdowe łodzie podwodne [...] Znajdziemy tam chrześcijańską egzegezę, mit Odkupiciela, śmierć i powtórne narodziny, bohatera, który musi odkryć swoją moc, Odyseję, Jeana Baudrillarda (bardzo dużo Baudrillarda, najlepszy element filmu), ontologiczne wątki science fiction szkoły Philipa K. Dicka, Nabucho-donozora, Buddę, taoizm, mistycyzm sztuk walki, wyrocznie, telekinezę wyginającą łyżki, sztuczki sceniczne Houdiniego, Josepha Campbella i matematyczną metafizykę Godła¹⁵.

I to wszystko już w pierwszej części try logii!

Niekończące się zapożyczenia pojawiające się w filmie rozbudziły również reakcje widowni. Liczne pokłady odniesień katalizują i podtrzymują naszą epistemofilię¹⁴. Takie luki, jak i informacyjny nadmiar otwierają możliwości powstania licznych społeczności wiedzy tworzących się wokół filmów kultowych. Można wewnątrz nich pokazać, że jest się ekspertem

nawiania się nad tekstem, który dostarcza nieskończonej liczby tajemnic. Niektóre z aluzji - takie jak powtarzające się odniesienie do idei „bycia po drugiej stronie lustra”, Biały Królik, Czerwona Królowa, czy też mitologiczne imiona bohaterów (Morfeusz, Persefona, Trójca - Trinity) - dostrzegamy już podczas oglądania filmu po raz pierwszy. Inne - jak to, że w pewnym momencie Neo zdejmuje z półki książkę Baudrillarda Symidakry i symulacja (1981 r., polskie wydanie 2005 r.) - stają się oczywiste dopiero, gdy omówimy film z przyjaciółmi. Część z nich - jak fakt, że Cipher, zdrajca, w pewnej chwili określony jest mianem „Pan Reagan” i prosi o alternatywne

10

u

12

13

1-4

Ibidem, s. 200.

Ibidem, s. 200.

Ibidem, s. 210.

Bruce Sterling, Every Other \fovie is the Blue Pili [w:] Exp/oritig the Matris: Pistous ojthe Cyber Presem. red. Karcn Haber, Sc. Martins Press, New York 2003, s. 23-24.

Chorobliwe umiłowanie wiedzy (przyp. tłum.).