IMGv94

nych badaczom zjawisk społecznych, że przypomnę tylko technikę Thurstone’a, Likerta, Guttmana czy Lazarsfelda metodę analizy struktur ukrytych. Nadając pojęciu postawy charakter zmiennej ilościowej, techniki te umożliwiały zarówno formułowanie, jak i weryfikację hipotez dotyczących postaw w języku ilościowym.

Jednocześnie jednak — w miarę, jak coraz bardziej precyzyjne były techniki pomiaru postaw, badacze różnili się między sobą coraz bardziej na temat tego, co właściwie mierzą wówczas, kiedy badają postawy. Mówiąc inaczej, rosnącej standaryzacji i kwantyfikacji technik badania i pomiaru postaw towarzyszyło rosnące zróżnicowanie pojęć, odpowiadających terminowi „postawa”. Niektóre prace przeglądowe wymieniają dosłownie dziesiątki znaczeń nadawanych terminowi „postawa”, inne próbują łączyć różne definicje w grupy o znaczeniu jako tako do siebie zbliżonym.

Nie jest celem tego szkicu analiza historycznych perypetii pojęcia postawy⁴. Warto tu jednak podkreślić, iż większość definicji spotykanych w literaturze miała na Celu integrację problematyki postaw z teoretycznym podejściem autora definicji, takie zdefiniowanie zjawisk, których zakres wydał się być mimo Wszystko „z góry zadany”, aby można je było wyjaśniać w języku tej czy innej teorii.

Autorzy o bardziej behawiorystycznej orientacji traktowali postawę bądź jako wolną od dodatkowych „nadżnaczeń” predyspozycję do określonego sposobu zachowania się, bądź wręcz mówili o postawach wszędzie tam, gdzie określonego rodzaju zachowania cechowały się syndromatyczną spójnością. Tak np. D. T. Campbell definiując to pojęcie stwierdzał, iż: „Postawą jednostki jest trwały syndrom spójnych reakcji odnoszących się do pewnego zbioru przedmiotów społecznych” ⁵, gdy np. Guttman,

^; Por. np. historyczny przegląd różnych koncepcji postawy w pracy: T. M. Osborn, The Emergence of Attitude Theory: 1930 —1950, w: A. S. Greenwald, T. C. Brook (eds.), Psychological Foundations of Atti-tudes, New York 1968. Por. także: G. Aliport, Attiludes, w: M. Fishbein (ed.), Readings in Attitude Theory and Measurement, New York 1067.

5 d. T. Campbell, Social Attitudes and Other Acguired Behavioral Di-spositions, w: S. Koch (ed.), Psychology, a Study of Science, t. VI.

19