IMGw28

szansę pojawienia się celów o Walencji wyższej od tej, jaką ma ■ przedmiot interesującej nas postawy, tym trafniejsze będą nasze W prognozy, stwierdzające z jakim prawdopodobieństwem postawa ta przekształci się w zgodne z nią zachowanie.

Wszystko to dotyczy również i przewidywań zachowań w bardziej odległej przyszłości. Badacze postaw zebrali na ten temat bardzo bogaty materiał empiryczny, który pozwala sformułować szereg twierdzeń określających, jakie czynniki podnoszą I szansę trafności przewidywań zachowań w oparciu o zadekłaro- I wane badaczowi zamiary czy plany zachowań**. Charakter tych I czynników zależy w niemałym stopniu od tego, jak odległy jest I od nas w czasie ceł działań. Nie należy sądzić, iż w przypadku I oceny zamiaru pójścia jutro wieczorem do kina należy uwzględ- I nić te same czynniki, co w przypadku planów zmiany kierunku studiów. Wymieńmy niektóre, najważniejsze z tych czynników, pamiętając o tym, iż ważne są one dla zamiarów dotyczących spraw bardziej życiowo doniosłych.

a)    Sprawa pierwsza, o której była już mowa wyżej, to stopień krystalizacji planów i zamiarów. Im bardziej zamiar oparty jest na konsekwentnych i długotrwałych pragnieniach, tym bardziej zasługuje na uwagę w przewidywaniach. Zamiary ukształtowane dopiero w czasie badania, np. pod wpływem pytań ankietera, rzadko doprowadzają do odpowiednich zachowań, gdyż komponent behawioralny jest tu czystym artefaktem badania samego.

Dyrektywa, jaka się tu nasuwa, to pytać nie tylko o kierunek zamierzonych działań, ale też o to, kiedy się ukształtowały odpowiednie zamiary i jak dalece są one sprecyzowane.

b)    Sprawa druga, o której się już mówiło, to uchwycenie warunków, od jakich odpowiadający uzależnia odpowiednie działanie i jego ocen prawdopodobieństwa zajścia tych warunków.

Dyrektywa: nadać naszym pytaniom o zamierzone zachowania charakter warunkowy, pytając, w jakich warunkach odpowiadający na pewno podjąłby odpowiednie działanie, w jakich nie jest tego pewien, a w jakich na pewno ich nie podejmie.

c)    Niemniej ważnym czynnikiem jest zgodność obrazu oczekiwanej sytuacji, w jakiej odpowiadający planuje podjęcie odpo-

u Por. j. Dollard, Under What Conditions do Opinions Predict Bel* triour, „Public Ojrinion Ouarterly” 1948.

54