IMGx94

szczegół postawy. Ktoś nie lubi określonego przedmiotu szkolnego, ponieważ w ogóle nie lubi się uczyć 3. Wstrząs - to silne, niezwykle doświadczenie zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym. Niewidomy odzyskał w sposób cudowny wzrok (wstrząs pozytywny). Pianista światowej sławy nagle utracił pałce (wstrząs negatywny). 4. Adopcja - polega na naśladowaniu osób społecznie zaakceptowanych, np. kaznodzieja naśladuje dykcję Jana Pawła II: młodzież, która zatraca smak stroju estetycznego, sądząc, że być młodym znaczy być byle jakim: w ubiorze, zachowaniu, języku: pęd do zrównania z kolektywem. z fanami: lęk przed własnym „ja", przed byciem sobą.

Gdy chodzi o zespoły, które warunkują rozwój postawy. W. Prężyna wylicza w zasadzie trzy. 1) potrzeby jednostki. 2) wiedza, 3) informacja.

1)    Odnośnie do potrzeb - właściwością jest to. że dąży ona do ich zaspokojenia. Zdaniem J, E. Murray‘a świadoma motywacja bywa w wielu szkołach psychologicznych określona jako po prostu potrzeba²⁹. Tak więc człowiek ma wiele niezbędnych potrzeb i zmierza do ich zaspokojenia ''⁰.

2)    Wiedza jest bezsprzecznie w ażnym faktorem, który wpływa na kształtowanie postawy, przy czym bardzo ważne jest źródło, z którego dana wiedza pochodzi. Człowiek może mieć błędną wiedzę o przedmiocie. W początkowych stadiach nabywania wiedzy wielkie znaczenie ma autorytet matki. ojca. nauczyciela. katechety itp. Dla osób mało krytycznych do rangi nieomylnej wiedzy urasta autorytet grup społecznych, partii, wspólnoty, grupy pierwotnej, sekty itp. Postawy, w których przeważa czynnik emocjonalny kosztem intelektu, prowadzą do zachowań fanatycznych.

3)    Informacja jest również ważnym źródłem kształtującym postawy. Człowiek pragnie żyć w społeczeństwie, dlatego też przyjmuje określone postawy, które są społecznie akceptowane. Jednostki słabe mogą nawet akceptować złe postawy dla rzekomego spokoju, rezygnować z poznawania prawdy celem utrzymania pseudoharmonii. Nie każdy potrafi w środkach masowego przekazu odróżnić informacje od manipulacji, stąd bezkrytyczne przyjmowanie „wiedzy" telewizyjnej. Trzeba zwrócić uwagę na bardzo ważne środki formacji postawy, a mianowicie na środowisko. Człowiek nigdy sam nie dojdzie do samoświadomości, do autonomii, aktywności, lecz tylko w Jonie społecznym". Nie ma rozwoju poza historią i społeczeństwem. Tak więc koniecznością jest uwzględnienie czwartego źródła formacji postawy. Grupa społeczna - to w najbardziej ogólnym znaczeniu zbiorowość ludzka, wyodrębniona, charakteryzu-

Por. Motywacja i uczucia [tt z jęz. ang. Z. Doroszowaj, Warszawa 1968. &. 19.

³⁰ J. Bielecki OM1 (Wybrane zagadnienia z psychologii. Warszawa ATK 1986. s. 62-68) wy-tka i charakteryzuje potrzeby według H. A. Murray a: potrzeba bezpieczeństwa, unikania urazu psychicznego ze strony innych, unikania urazu psychicznego we własnych oczach, poniżania się. wyczynu, stowarzyszania, agresywności, autonomii, kompensacji, uległości, usprawiedliwiania saę. dominacji ekshibicjonizmu, żywienia i opiekowania się, porządku, zabawy, izolacji, przyjemnych doznań zmysłowych, seksualna, opieki i oparcia, rozumienia, twórczości.

26