IMG�17

84 CZŁOWIEK W RtmtJI I imiTMI

43.1.4

Przejmowanie postaw od innych

Postawy ukształtowane w wyniku osobistych doświadczeń z ich obiektem są silniejsze, pewniejsze, mniej podatne na zmiany i częściej sterują naszym działaniem niż postawy wykształcone na bazie informacji z drugiej ręki. Jednak oczywiste jest, że liczba obiektów, do których mamy określony stosunek, znacznie przekracza liczbę obiektów, z którymi osobiście się zetknęliśmy. Oznacza to, że wiele, jeśli nie większość swoich postaw przejmujemy w mniej lub bardziej gotowej postaci od innych ludzi.

W początkowym okresie życia osobami, od których przejmujemy postawy, są głównie rodzice. Na przykład postawy dzieci w stosunku do osób odmiennej rasy zależą w dużym stopniu od postaw rodziców tych dzieci (Stephan i Rosenfeld, 1978). Zarówno liczne badania, jak i potoczna obserwacja wskazują, że dzieci nawet jako osoby dorosłe mają poglądy na politykę, religię czy wychowanie raczej podobne do poglądów swoich rodziców. Począwszy od wieku dorastania, głównymi „nadawcami” postaw stają się grupy rówieśnicze, często przezwyciężające wpływ rodziców. Klasyczne badania Newcomba (1963) z lat czterdziestych i sześćdziesiątych nad młodzieżą studiującą w pewnej liberalnej uczelni wykazały, że choć młodzież ta z reguły pochodziła z rodzin o poglądach konserwatywnych, to jednak przejmowała od starszych kolegów i nauczycieli poglądy liberalne. Zmiana ta utrzymywała się jeszcze po dwudziestu latach.

Współcześnie bardzo poważnym źródłem postaw oddziałującym w masowej skali są mass media, a szczególnie telewizja. W połowie lat dziewięćdziesiątych przeciętny Polak oglądał telewizję ponad trzy godziny dziennie (dwukrotnie dłużej w dni świąteczne), co w sumie daje ponad piętnaście lat nieprzerwanego oglądania telewizji w ciągu całego życia! Telewizja wywiera znaczny wpływ na wiele postaw społeczeństwa, na przykład na wyniki wyborów politycznych. Mechanizmy, na których mocy przejmujemy postawy od innych osób, są podobne do omawianych dalej mechanizmów zmiany postaw.

43.2

Wpływ postaw na rozumienie świata

Podobnie jak inne rodzaje struktur wiedzy, postawy wywołują tendencyjność w przetwarzaniu informacji o obiektach, których dotyczą. Tendencyjność ta zaczyna się już w momencie poszukiwania informacji, bądź też „otwarcia” się na ich dopływ z zewnątrz, a dotyczy również interpretacji odbieranych danych, wyciągania z nich wniosków, a także zapamiętywania owych danych.

43.2.1

Selektywność poszukiwania informacji

Teoria dysonansu poznawczego (Festinger, 1957) każe przewidywać, że w celu przyjemnego potwierdzenia słuszności własnych poglądów aktywnie dążymy do uzyskiwania informacji zgodnych z własnymi postawami, natomiast aby przeciwdziałać nieprzyjemnym dysonansom, unikamy informacji sprzecznych z postawami. Na przykład nałogowi palacze unikają informacji na temat związku palenia z rakiem płuc, a chętnie poszukują informacji dementujących tę zależność (Brock, 1965). Jednakże starsze badania nad tą hipotezą selektywnej ekspozycji okazały się niezbyt dla niej pochlebne, co wynika z ograniczoności zakresu sytuacji, w których ona obowiązuje (Frey, 1986). Unikanie argumen-