K �jna DIALEKTY POLSKIE78931

129

puoya (śefcina), puoyd 'część warsztatu tkackiego* ustali się daleka droga, droga inatlea, suya stSeya, tkać, tkać, puoya. puoya, wówczas niezależna od następstwa samogłoski przedniej opozycja typu: tkać : tkać, droga : droga, puoya : puoya, stanie się wystarczającą podstawą ustalenia się miękkich fonemów tylnojęzykowych [k'J [g'j [-/'] i zmiany zasobu i systemu fonemów spółgłoskowych na:

fis % y v ź z Ź t p 6 o Ti k d b 3 5 U 9 ń n m l

u

r

3

§ 22. Przejście słabo artykułowanego wygłosowego -y w -k lub -/

Podstawą procesu usuwania opozycji [x] : [k] w wygłosie musiało być słabe powiązanie fonemu [x] w systemie spółgłoskowym choćby przez to, że po wczesnym ustaleniu się fonemów [f] [f'] był to jedyny spośród, zwartych i szczelinowych fonem, który nie miał bezdźwięcznego odpowiednika i być może z tym związany fakt znacznego osłabienia artykulacji spółgłoski y, co możemy obserwować zwłaszcza w wielu gwarach ma Podhalu: Xmury, v OXolove, Robota, su'y 'suchy’, slidać, pu'ovy 'puchowy’, koło Żywca: du 'duch’, dobry 'dobrych’, a częściowo także na Śląsku: SuZdul, rneZu, v rynkouK, ze soduj (KitŚl).

Także „wielkopolskie y nie było silne, skoro czasem ginie (tuf, tofa) lub przechodzi w k (pkua)...” Kit IV 33S, i to nie tylko w grupach spółgłoskowych H^ody ‘schody’, s^xovo 'schowa*, ale także między samogłoskami i na końcu wyrazu, np. po-'oji 'pochodzi*, poieali, spo^xać 'zamiatać plewy ze zboża’, gro⁷-, na duda⁷, na n'-^coga^x, na stoua⁷, a nawet na noga 'na nogach’, jak notowano ostatnio między Lesznem a Śremem i Gostyniem we wsiach Świerczyna-, Zimniee, Bojanowic-e, Górzyn i Górzno (ZagO 39). Słaba artykulacja przedspółgłoskowego y doprowadziła do zaniku tej głoski w formach 1. pl. praet. byliymy, ńeśliymy (zob. s. 232), które poprzez stadium byliśmy, ńeśli^xmy ustaliły się w postaci bylimy, ńeślimy, rolhlirny na obszarach wielkopolskich po Chodzież, Oborniki. Wrześnię, Turek (Tom 11) i Łęczycę (Kit IV 57, 113, 115), a w gwarach małopolskich sięgnęły ostatnio po linię Brzeziny — Kowe Miasto — Przysucha — Iłża — Ożarów — Sandomierz — Leżajsk (Dej 136, DejK 15).

Omówione osłabienie artykulacji mogło doprowadzić do zaniku tej spółgłoski, zwłaszcza w wygłosie, który zawsze sprzyjał daleko idącym

9

K. Dejna. Dialekty...