K �jna DIALEKTY POLSKIE78940

138

]cJc, SS mogąca zatrzeć -wyrazistość semantyczną wyrazów musiała być hamowana odpodobnieniami.

Podobnie, jak sądzę, przeciwstawianie się zbyt silnym i niewygodnym semantycznie tendencjom upraszczania grup spółgłoskowych zaznaczyło się w następnej cesze dialektalnej.

§ 30. Podwojenie s, ś w bosso. v leśne, ćessać, viśói

Z poprzednio omawianą tendencją do wyrazistego w pd.-zach. gwarach upodabniania i upraszczania grup spółgłoskowych pozostaje w związku. jak sądzę, proces podwajania spółgłosek s ś, choć nie jest on jej realizacją, lecz przeciwstawieniem się tej dążności.

Znane z małopolskich przede wszystkim zabytków XV—XVI wieku ustalenie się na miejscu ekspresywnic przedłużonego s lub ś podwojonych spółgłosek ss, śś, które czasem dysymilują się na sc ść, koncentruje się głównie w gwarach środkowo-półnoenej Małopolski (Kit. IV 46). Spotykamy je dzisiaj w wyrazach: b&osso (rzadziej b-^losco) na terenie 18A, sięgającym po Sandomierz, Kozienice, Grójec, Łowicz, Kutno, Konin, Piotrków. Wieluń. Olkusz, Jędrzejów (zob. Dej 384, MAGP 364); b) w^r przypadkach zależnych od rzeczownika las: v leśśe (czasem leśće), do lassu, do lasca na obszarze 18B. sięgającym po Garwolin, Opoczno, Przedbórz, Busko, Myślenice, Nowy Targ (zob. Dej 385, 386, MAGP 363); c) w formach czasownikowych od wisieć, wieszać: ćessać, ćescać. ćiśśeć o nieco szerszym na północy zasięgu, zob. 18C, a poza tym w zaćassy (nieco mniejszy zasiąg, zob. Dej 386) oraz w kilku innych sporadycznie zapisywanych wyrazach: rossa, bossa, prosco, lyssy, messo.

Jak wynika z zestawionych na mapie 18. izoglos, zjawisko podwajania s, ś koncentruje się głównie na terenach przyległych lub częściowo pokrywających się z tymi gwarami, które miały i częściowo jeszcze mają wyrazistą tendencję do upodabniania i upraszczania, grup spółgłoskowych. Być może, że wtórne ustalenie się grup ss (sc), śś (ść) na miejscu ekspresywnic wzdłużonyeh z jakichś względów s, ś (XitG 122) jest przejawem wypierania (pod wpływem mazowieckiej predyspozycji do utrzymywania grup spółgłoskowych) z obszaru Małopolski powszechnej tu tendencji do upraszczania tych grup. Mielibyśmy w tym wypadku do czynienia z hiperpopraw-nym wprowadzaniem ss, śś na miejscu ekspresywnic wzdłużonego s, ś jako wyraz tendencji do wypierania wymowy typu diuny, droSy, której wyrazem są także częste tu dysymilacje typu dlukśy, drokśy, letki, męt-Ili. O tym, że podwojone ss. śś można traktować jako przejaw unikania uproszczeń grupy, świadczy częsta ich dysymilacja na sc, ść.