Klasy i warstwy społeczne cz 2

W społeczeństwie kapitalistycznym występuje zatem obiektywna sprzeczność interesów dwóch klas podstawowych: kapitalistów i robotników. Stosunki podziału wytworzonej wartości między kapitalistę (w formie zysku) i robotnika (w formie płacy) nacechowane są sprzecznościami strukturalnymi - powiększenie jednej części może się dokonywać jedynie przez zmniejszenie drugiej. W konsekwencji sprzeczności te prowadzą do walki klas, którą Marks określał jako walkę między kapitałem a pracą.

Pojęciem klas społecznych opartym na kryteriach ekonomicznych posługiwał się także Max Weber. Zwracał on uwagę na wielowymiarowy charakter struktury społecznej. Wyróżniał w społeczeństwie trzy typy ładu: ekonomiczny, społeczny i polityczny. Podmiotami ładu ekonomicznego są klasy. Posiadanie lub nieposiadanie dóbr i dochodu są podstawowymi kategoriami położenia klasowego.

Ład społeczny istniejący w danej zbiorowości wyraża się w hierarchii grup utworzonej według stopnia przypisywanej im godności. Podmiotami ładu społecznego są wspólnoty skupiające ludzi o podobnym stylu życia oraz poważaniu i szacunku społecznym. Posiadanie lub nieposiadanie godności są podstawowymi kategoriami ładu społecznego.

Trzecim wymiarem struktury społecznej jest, według Webera, ład polityczny, wyrażający się w udziale we władzy. Podmiotami ładu politycznego są partie, będące zrzeszeniami o charakterze celowym, nastawione na zapewnienie swym członkom wpływów na istniejący aparat władzy.

Przedstawione w ogólnym zarysie różne koncepcje klas społecznych opierają się na wspólnych założeniach teoretycznych: klasy jako podstawowe grupy w strukturze społecznej są następstwem podziałów ekonomicznych społeczeństwa: własności, pracy i dóbr; klasy są więc grupami o charakterze ekonomicznym; podział klasowy dotyczy pozycji społecznych związanych z systemem przywilejów lub upośledzeń niewyznaczonych przez kryteria biologiczne; przynależność do klasy społecznej ma względnie trwały charakter; położenie klasowe jest źródłem wspólnoty interesów klasowych; przeciwstawne położenie klas biegunowych jest źródłem konfliktów między nimi.

W rozwiniętych opisach struktury społecznej stosuje się pojęcie warstwa społeczna. W socjologii można wyodrębnić kilka znaczeń tego terminu. W pierwszym znaczeniu warstwą nazywa się część klasy, czyli grupę wewnątrzklasową. Klasy nie są bowiem jednolite pod względem swego składu społecznego, dzieląc się na warstwy mające odrębne cechy i interesy. Warstwy mogą się różnić stanem posiadania (wielka, średnia i drobna burżuazja), rodzajem działalności gospodarczej burżuazja przemysłowa i handlowa, robotnicy przemysłowi i rolni), poziomem wykształcenia i kwalifikacji (robotnicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani).