klimasz
9

I9C

Według Freybcrga, Lautcnsachn i In. skalisto stoki tych k szczytowych podlegają łuszczeniu insolacyjncmu (eksfolłocjl), doi Jąccmu do równoległego cofania i zaokrąglania form. Według n F. Thorbeckicgo są to formy twardziolcowc. Ostatnio Ich genez* i mi wiązane z różnym przebiegiem wietrzenia w obrąbie stoków t,₀W lasem i stoków skalistych (F. Kreise 1933. J. linkker 1958). Według J kora stoki grzbietów okryto wilgotnym lasem podlegają IntcnayJ wietrzeniu chemicznemu. Powstają gleby lnterytowe o miąższości do ta o glebie), w nawiązaniu do przebiegu i gęstości szczelin po.ntępujo win* nie kuliste. Natomiast stoki nagie, jwkryto łuską krzemionkowy nic nor gajy wietrzeniu chemicznemu, a tylko lokalnej mikrodesekwamacjl _t)ttw żującej do mlkrospęknń wykorzystywanych przez kępy roślinności. pj}*! wadzi to do powstania małych zagłębień zwanych orifangaj. Z tegovr*‘ nikn, że w obrębie lasów podłoże skalne jest stali* redukowane, na toni stoki nagie są konserwowane. Wpływa to na wzrost deniwelacji 1 rozwój „głów cukru", bez udziału eksfoltacji (por. ryc. 74, 73).

Ryc. 311. Grzbietowy otunlcc Uwiódł, cyjny (Jnworxyoa Krynic**) ^ HnumRarl Kotarby (1074)

W górach strefy pozatropikal n e j formy ostańcowc stercząc* z grzbietów ostrych powstawały wskutek przewagi procesów stoków) nad procesami wietrzenia. Szczególnie sprzyjające warunki panowały w okresach glacjalnych plejstocenu, kiedy wiele grzbietów górskich z/uj-downło się w zasiągu warunków peryglacjalnych. W tych okresach i procesy noliflukcyjnu doprowadzały do odsłaniania wychodni nknł a wietrzenie mrozowe do ich przemodelowania i formowania zatnez) amłxm czy rozwalisk skalnych. Ostańce dcnudacyjnc sterczące z grzbietów górskich rai produktem niejednakowego tempa rówr przebiegających procesów wietrzenia » odprowadzania (ryc. 341, 343). jj Całkowicie inny Jest pogląd na g o n e z ę for m o •; t a ń c o w ycj wystarczających z szerokich grzbietów zaokrąglonych i grzbietów Ł^fr mentami starych powierzchni zrównania. Według D. Mntona (11 formy skalne, o wysokości do 15 m, zwane tors (tor po angielsku: skali: szczyt) albo Jcopje (w Południowo) Afryce — pagórek), zostały w czwartorzędzie wskutek odprowadzenia grubej |>okrywy zwietrzeli wieku trzeciorzędowego (Iż. I.lnton). Jest to „teorio wiotrzonl woj genezy torów". Zdarciu pokrywy zwletrzollnowoj dopl dzlło do odsłonięcia powierzchni jx>d|)okrywoweJ, o rzeźbie bardzo a mniconcj, nawiązującej do różnej odporności podlo/a na wietrzenie •'«! mtczne. Pagóry skalne wznoszące się dzięki większej odporności |>onail w słoniętą powierzchnię jrodpokrywową określane ru| Jako U>rs. Formy

irtcc&oriętlowymi ostańcami wietrzeniowymi, odsłoniętymi spod po-jwiutrzelinowej w okresach peryglncjnlnych plejstocenu i przemo-nymi ^w tych okresach przez procesy mrozowe. Duią rolę w odpro-i,j *wietrzeliny miały odebrać procesy noltflukcyjnc. Ostańce owe typu skijlinc tors (L Kinu 1958) |>owstawały Witem wg I). Lln-Jwńcłi fazach: najpierw faza wietrz u n i a, a następnie f a-Jpro parowania błędnie nazwana fnu| ekshumowania (ryc. uleżałoby dodać jeszcze trzecią fazę, a mianowicie przemodelowania

/

Iikli) |>o»( (Mi)rpo*Uilchnlnwą ftrafę (w>1|ola    ft iłlnyin itopnl-i iwklir*.

»1«ioJ<<<!|f. 1J0    •acrtlin, l» — lor, • otinlrc prt oJ|MOMti)i#n|i| drobnego ;n».

».«iit«Ur>nw< it» 10 ilr«ly prtypowltrirhfttow#)

runkach peryglocjalnych. Takiego pochodzenia są ostańce skalne {bio wierzchowiny Karkonoszy: Twaro/nik. I .abski Szczyt. Kamienie ile, Kamienie Śląskie (CI Giirich 1911, K. Flohr 1934, M. Klimaszew-48. A. Jnhn 1962), w ot»szarzu wierzchowinowym CJór Sowicii, Izcrs-,la. 1) l.inton (1955) baduł te formy w górach Dartmoor (połudnlo-Ć bodnia nglin). Związane aą one głównie ze skalami granitowymi, mrr, R. Ncilson (1962) zarówno proces nierównomiernego wietrzenia, t wypreparowania niezwietrzałych partii skalnych przez procesy soli-umleszczczają wyłącznie w czwartorzędzie (teoria pery-sinego po w u t a w a n I a tor ó w).