ksiazka0

'»M 1

2 W ^vs

nu

3.7.1. Poznawanie ról społecznych w znbnwio

Zabawa dobrze służy zrozumieniu przez dziecko społecznych ról dorosłych D/icci cksploiuj;| w zabawie różne role społec/ne: rod/.inric, zawodowe. Przyjmuj le role zgodnie z płcią: dziewczynki zwykle odgrywają role kobiece, a chłopcy kie. Dzieje się lak. bowiem pleć jest biologicznym alrybulem roli s|K»łct7i»*’| Odgrywając role społeczne dziecko nie tylko poznaje społeczne ramy danej roił, alf także eksploruje własn.i tożsamość płciową. Symlndic/ua leprc/entacju płci we/o4 i nic pojawia się w rozwoju I >orosli w rozmaity sj>osób informują dziecko o jego płi i przez imiona, ubiory, zabawki, urządzenie pokoju dziecinnego (w pokojaili chłopców są samochody, sprzęt spmtowy. /.wici żęta; zaś w pokojach d/.icwczynrl lalki, kwiaty i firanki z falbankami) oiaz zabawy z dziećmi (lip. z cliło|>cariii ojcu wic mocują się) (Rheingold, Cook, 1975).    V

3.7.2. Kontakty z rówieśnikami

Zabawy stanowią także okazję do nawiązywania i rozwoju kontaktów społecznych z rówieśnikami. Inter akcje rówieśnicze doslaiczają dziecku jedynych w swoim rodzaju doświadczeń. Rówieśnicy |hhIc/os zabawy wchodzą w interakcje równo ważne, czują się hardziej odpowiedzialni za wspólne działania i ustalanie celu żaba wy niż w kontaktach z dorosłymi, kiedy to dorosły zwykle przejmuje rolę inicjatora czy |>odlrzyiiiująccgo zabawę W wieku przedszkolnym dzieci podejmują zwykle społeczne formy zabawy, ale najczęściej odgrywają swoje role nie troszcząc się

o ustalenie związku granej przez siebie mli z innymi (zabawy wspólne). Młodsze d/icci bawią się samotnic mc m/eiawi n    -•*......

przeznaczonego na zabawę. Pod koniec okresu przedszkolnego dzieci zdolne są do zabaw zespołowych, dla których charakterystyczne jest ustalenie wspólnego celu i plami działania. Wymienione, według kryterium społecznego, formy zabawy rozwijają się od samotnych, przez równoległe i wspólne, do zespołowych i wszystkie kocg/.ysinją w wieku przedszkolnym (Paiicn, 1932).

Zabawy tematyczne wymagają od uczestników negocjowania i kompromisu, co przyczynia się do rozwijania umicjęiiiości współpracy / innymi (CJarvey. 1990; Singer, Singer. 1990). Ponadto w zabawie, jak przy|xiinina Wygot.ski (1960), występnie podwójny plan afektywny; dziecko odgrywa przeżycia bohatera, a jednocześnie samo przeżywa odgrywanie roli. Dzięki temu dziecko uczy się regulować w łasne uczucia i rozumieć uczucia innych.

3.7.3. Dziecięco przyjaźnie

,, .. ckn przedszkolnym dzieci rozumieją niezwykły charakter kontaktu i*i oi -go jakim jest przyjaźń. Przyjaciel jest wyróżniany jako paitncr zabawy;

»t |.»t i* Ir dzielą się zabawkami; do przyjaciela częściej niż do innycli kierowane pitcjiy, (Mizłliowienia. przyjaciele częściej przebywają ze sobą, rozmawiają,

Mfl*M lin siebie.

P ohologowie o orientacji piagetowskiej wyjaśniają przyjaźń w kategoriach ■Mikom/>< li. Selman (1980), stosując metodę kliniczną Piagcla, przeprowadził ł « l •on < nad genezą przyjaźni dziecięcej, przyczynami konfliktów między pr/.yja 1l .posobami ich rozwiązywania, przyczynami rozpadaniu się przyjaźni oiaz i ii iniii i zazdrości w przyjaźni. Jego badania |x>zwoliły ustalić stadia rozwoju jihi ju/ni w okicsic 5. r.ż. do dorosłości. Wczesne przyjaźnie charaktcry/ujc tym

#rtowo<i Dzieci biorą |«hI uwagę zewnętrzne, a nie wewnętrzne przyczyny kon*

• -------i..:..    im. orze/ wycofanie się

nera w kohju/u. ..................

1*1 /• / jednego z partnerów. Uważają, zc przeprosiny lub odojścii nowią/aiiia konlliklii. Dopiero doraslnjący uważają, ze konlhki ma swe źródło w miej prz.yja/m. oraz. że obie strony muszą zaakceptować wspólne rozwiązanie.

It.idania (Cierslimaii. Ilayes, 19X3) wykozują, że wiele pi/yjuźni w wieku przed dolnym cechuje wzajemność partnerów i niezależność *xl fi/yc/nycli uwarunko '.ni Slwieulzono także trwałość preferencji towarzyszy zabaw (l.add, Pricc. Hart, 1988) Jednak analiza innych badań nad dziecięcymi przyjaźniami (l uniian, llliimaii 1983) wykazała, i/ w wywiadzie na lemat przyjaciela młodsze dzieci pi/edszkolnc Częściej niż. starsze zwracają uwagę na cechy zewnętrzne, az 63% d/lei i w skazuje na uczucia, a w testach wytroru obrazków przcdslawiającycli sy tu tu je sprzyjające |X>wstawaniu przyjaźni 53% dzieci wskazuje na pomaganie. Niemniej jednak przyjaźnie w wieku przedszkolnym są zwykle niciiw.de. a niekló-

le dzieci (np. agresywne) mają tmdności z zawieianiem przyjaźni.

Wailo zwrócić uwagę, iż w lalach 70. rozwinięto badania nad wpływem inlc i akcji s|X)łccznych w giupie na funkcjonowanie poznawi/e dzieci. Prace te były tnspiiowanc zarówno przez koncc|>cję koopcr.ieyjnoj wymiany między rówieśnika im Piagcla juk i koncepcję przyswajania narzędzi semiotycznych wprowadzanych w kolektywnym działaniu Wygotskicgo. Autoiką wielu |Kimysłowych badan nad ł mminikowanicm się rówieśników w loku rozwiązywania problemów i rozwojowy elektami takich kontaktów jest A. N. Periet-Clcrmonl (19X0).

3.7.4. Zachowaniu prospołeczno

Zachowania, takie jak empatia, udzielanie pomocy, dzielenie się i współdziała me. które są korzystne dla innych, a nic bezpośrednio dla osoby czyniącej dobro, uważano są za /uchowania prospołeczne.

IM