43076 IMG 79 (4)

cznymi. Odwrotnie, wyspecjalizowanie ról społecznych, które są bezpośrednio powiązane ze świętym uniwersum, ułatwi podział rzeczywistości na święty kosmos i świat zwykłych spraw oraz oddzielenie wyobrażeń religijnych od innych obszarów znaczeniowych w ramach światopoglądu. Podczas gdy początkowe wyodrębnienie świętego kosmosu nie zależy w zasadzie od wyspecjalizowania instytucjonalnego, wykształcenie specyficznie religijnych ról społecznych zakłada istnienie odrębnego świętego kosmosu. Uznanie specjalnego statusu wyobrażeń religijnych w ramach światopoglądu oraz wyspecjalizowanie

ról religijnych w strukturze społecznej nawzajem się wspierają

Dlatego artykulacja świętego kosmosu w światopoglądzie jest niezbędnym, ale nie wystarczającym warunkiem dla instytucjonalnego wyspecjalizowania się religii. Oprócz tego „kulturowego” warunku wstępnego, kilka warunków strukturalnych musi zostać spełnionych zanim rozpocznie się instytucjonalne specjalizowanie się religii. Zróżnicowanie ról społecznych, któ-rych speodicznmimniei lub bardziej wyłącznym zadaniem jest zarządzanie wiedzą^regulowanie wydarzeń wchodzących w zakres świętego uniwersum, może mieć miejsce jedynie w społeczeństwach, które spełniają minimalne założenie ogólne co do ewolucji ^złożonej” struktury społecznej. Techniki wytwórcze i podział pracy muszą być wystarczająco rozwinięte, aby mogła zaistnieć akumulacja nadwyżek nad minimum egzystencji. Nadwyżki ponad minimum egzystencji muszą z kolei być wystarczająco duże, aby zapewnić dalsze różnicowanie w podziale pracy i umożliwić rozwój wyspecjalizowanych zespołów ekspertów²⁷. Trzeba zauważyć, że niezależnie od tego jak „proste” jest społeczeństwo, różne role społeczne niosą odpowiedni ładunek świętego znaczenia, stąd, na przykład, ojcowie mogą znajdować się bliżej sacrum niż synowie, ale synowie z natury rzeczy, sami staną się ojcami. Lub, wodzowie mogą mieć cechę sacrum, której nie mają inni członkowie plemienia, ale wodzowie wykonują wiele zadań, które są jedynie pośrednio związane ze świętym kosmosem. Można tu mówić o preferencyjnej dystrybucji świętyph cech dla ról społecznych ale nie o wyspecjalizowanych rolach religijnych. Święte cechy zostają włączone do cyklu biografii i są „stapiane’'

²⁷ Dotykamy tutaj pewnych podstawowych problemów socjologii wiedzy, których tu nie można omawiać szczegółowo. Por. Berger i Luckmann, op. cit.

w jeden ogólny wzorzec roli. Wobec takiego stanu rzeczy w pełni wyspecjalizowane role społeczne rozwiną się jedynie wtedy, gdy zostaną spełnione założone warunki strukturalne usunięcia „ekspertów” z procesów wytwarzania.

Następny problem, związany ściśle z poprzednim, dotyczy okoliczności poławiania się „teorii” religii. Rosnąca złożoność podziału pracy, istnienie dużych nadwyżek ponad minimum egzystencji oraz związany z tym bardziej zróżnicowany wzorzec stratyfikacji społecznej, dają razem coraz bardziej niejednorodną dystrybucję społeczną światopoglądu. Oznacza to, wśród wielu innych rzeczy, że pewne rodzaje wiedzy heda dostępne tyłka <;połpr7pip_ desygnowanym elapertom. Oznacza to dalej, że wyobrażenia religijne będą się rozkładać według rosnącego nierównego wzorca. Ze względu na miejsce i funkcję świętego kosmosu w światopoglądzie, „każdy” będzie brał w pewien sposób udział w konfiguracji wyobrażeń religijnych w czasie, gdy inne rodzaje wiedzy zostaną już zarezerwowane dla specjalistów. Stąd, na przykład, rybak będzie niewiele wiedział o łuku, a łucznik tyle samo o łowieniu ryb, podczas gdy obaj będą dzielić świętą wiedzę, choć może będzie to wiedza podrzędna wobec wiedzy wodza. Jednak układy odniesień związane z rolami zawodowymi są skłonne akcentować takie różnice w świętej wiedzy. Na pewnym etapie złożoność struktury społecznej i stratyfikacji społeczno-zawodowej prowadzi do typowych różnic w socjalizacji, które również wpływają na nabywanie świętej wiedzy. Wynikająca stąd nierówność w dystryr bucji wyobrażeń religijnych wywołuje konsolidację odmiennych wersii świe-tego kosmosu wśród grup zawodowych i warstw społecznych.

Im bardziej nierówna dystrybucja.wyobrażeń religijnych, lym bardziej je$t zągrożona funkcja integruiacaAyietego kosmosu dla społeczeństwa jako całośeł^To zagrożenie jest równoważęąę przez dwie wzajemnie nie wykluczające się procedury..Różne wersje świętego kosmosu ulegają standaryzacji w obowiązującą doktrynę, a istnienie dowolnych różnic w wyobrażeniach religijnych jest tłumaczone przez dowody wiarygodne ze w^ jlę-du na wewnętrzną logikę świętego kosmosu. Obecnie już problemy, które mogą prowadzić do kodyfikacji doktryny i umocnienia wiarygodności świętego kosmosu, nie oddziałują jednakowo na wszystkich członków społeczności. Takie problemy powstają najczęściej przy transmisji świętego kosmosu z jednego pokolenia na drugie oraz w sytuacjach obejmujących beneficjentów

101