201411183436

cia (nie wyjścia) z dotychczasowych ról społecznych (Hołówka i Niklas, za: Po-liwczak 2007, s. 15).¹⁹

Biorąc pod uwagę przedmiot niniejszego opracowania, jakim pozostaje polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych, nieodzowne jest podkreślenie wzrostu znaczenia przypisywanego modelowi społecznemu niepełnosprawności²⁰, w którym niepełnosprawność jest umiejscowiona w ramach społecznych i jest wynikiem licznych ograniczeń, w tym funkcjonujących w społeczeństwie stereotypów i „[...] niedoskonałości prowadzonej przez państwo polityki społecznej, która nie zaspokaja potrzeb osób niepełnosprawnych oraz nie usuwa istniejących licznych utrudnień występujących w postaci barier architektonicznych i ekonomicznych, dyskryminacji instytucjonalnej, segregacyjnego systemu edukacji, wykluczenia osób niepełnosprawnych z rynku pracy, itd.” (Poliwczak 2007, s. 25),

Definicje niepełnosprawności wypracowane przez organizacje międzynarodowe oraz w Polsce ulegały i będą ulegać zmianom w przyszłości wraz z rozwojem społecznym i zmieniającymi się postawami społeczeństwa wobec osób niepełnosprawnych. Jak pisał Lipski: od adoptowania się i przystosowywania niepełnosprawnych do społeczeństwa po ich pełną integrację (Lipski 2004).

Takie zmieniające się podejście społeczeństwa do kwestii niepełnosprawności prezentowane jest w Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 r. (podpisana, ale nieratyfikowana przez Polskę). Już w Preambule do tej Konwencji ONZ uznaje się mianowicie, że „[...] niepełnosprawność jest koncepcją ewoluującą i że jest wynikiem interakcji pomiędzy osobami z dysfunkcjami a barierami środowiskowymi i wynikającymi z postaw ludzkich, będącej przeszkodą dla pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, na równych zasadach z innymi obywatelami”. Konwencja definiuje osoby niepełnosprawne jako osoby z długotrwałą obniżoną sprawnością fizyczną, umysłową, intelektualną lub sensoryczną, która w interakcji z różnymi barierami może ograniczać ich pełne i efektywne uczestnictwo w życiu społecznym na równych zasadach z innymi obywatelami. W definicji tej znalazła się zasada równości z innymi obywatelami -jak można domniemywać w kontekście zapisów artykułów Konwencji — w obszarze praw i obowiązków. Uwzględnia ona definicję Światowej Organizacji Zdrowia z 2001 r. wzbogaconą w stosunku do dawnej o takie elementy, jak: uznanie niepełnosprawności za wynik interakcji społecznych (społeczny model niepełnosprawności) oraz przyjęcie zasady równości w uczestnictwie osób niepełnosprawnych w życiu społecznym.

Jak widać, zmiany w definicji niepełnosprawności są wynikiem zmian w postawach społecznych i zmian w polityce na rzecz niepełnosprawnych.

¹⁹    Najnowszy przegląd definicji niepełnosprawności i ich klasyfikacji ze względu na przyjmowane kryteria oraz modele niepełnosprawności szczegółowo przedstawiła I. Poliwczak w opublikowanej w 2007 r. książce Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych na rynku pracy.

²⁰    Obok modelu indywidualnego - medycznego, w którym przedstawia się jednostkę jako odpowiedzialną za swój los, niepotrafiącą przystosować się do sytuacji niepełnosprawności, a ze strony społeczeństwa-stawiającego jej za zadanie adaptację (Mikulski 1994; Poliwczak 2007; Majewski 2008).