książka2

uzupełniać inne nurty inicjacyjne. N.i pewno domowy, a więc nic można Ko zaniedbywać podczas inicjacji przedszkolnej w przekonaniu, że pel-ni onn lunkcjc alternatywne. Zapewne jednak jeszcze powinny istnieć i inne.

I drugi oparty na przekonaniu, iż nasza rzeczywistość przedszkolna nic musi być wzorcem jedynym i doskonałym; te być może programowanie pracy przedszkola powinno być powiązane ze świadomością tego stanu rzeczy i powinno się w nim zwrócić baczniejszą uwagę na możliwości poszukiwania innych form pracy z. literaturą, które wzlłogacilyby istniejący schemat, wprowadzając możliwość refleksji nad dzieleni, zróżnicowanego wartościowania go, prawa do indywidualnych gustów, obowiązku posiadania własnego zdania, rozumienia odmienności świata kreowanego przez literaturę od świata realnego.

\ KI PI K I HAK I ITI RACKI PRZEDSZKOLA

Dobór tekstów literackich wykorzystywanych w przedszkolu opierać się musi na pewnych' kryteriach obowiązujących w pracy ze zbiorowością dziecięcą, o których już była mowa wcześniej. Wymogiem stawianym zazwyczaj w doborze tekstów’ na pierwszym miejscu jest wymóg ich pr/.yswąjalności obliczany tak, aby tekst zrozumiały byl również i dla tych członków grupy dziecięcej, którzy stoją na najniższym poziomie intelektualnym (zasada najniższego wspólnego mianownika). Problem przyswajał-ności tekstów w grupie i w odbiorze indywidualnym nic jest jednak wystarczająco sjienctrowany badawczo. Nic bierze się pod uwagę różnic, jakie mogą powstawać w odbiorze tekstu ii tych samych dzieci wówczas, gdy akt lektury przebiega indywidualnie lub grupowo. Prowadzone pod takim kątem badania wykazałyby,, być może, że sama zbiorowa sytuacja komunikowania w (icwnyin sensie rozprasza odbiorcę i obniża jego pcrccpcyjnc możliwości lub leż wymagania stawiane odbiorcy zbiorowego audytorium wychwytują tylko część jego literackich przeżyć, sprawiając wrażenie, iż. utwór nic został zrozumiany. Sygnalizuję jedynie to zagadnienie. które często znajduje swoje odbicie w dyskusjach nad optymalnym stopniem trudności tekstów w wypisach literackich, podręcznikach cz.y antologiach przeznaczonych do użytku przedszkolnego, nic rozwijam go obecnie szerzej, wrócę do niego natomiast jeszcze w jednym z następnych rozdziałów.

Drugim wymienionym już ogiuniczcnicnf jest możliwość lękolwórczcgo 1ddzi.1lyw.1nia tekstu, również oceniana z poziomu jednostek najbardziej wrażliwych i skłonnych do lęku. Podobnie jak w odniesieniu do stopnia trudności utworu i tu również można przypuszczać, że zwłaszcza w pierwszym okresie przedszkola próg wrażliwości na teksty budzące lęk, który, jak to już mówiliśmy, uzależniony jest od poczucia bezpieczeństwa ilzjcckn, może ulec przesunięciu. Nierzadkie są bowiem przypadki, gdy dziecko reaguje lękowo na utwór literacki w przedszkolu, podczas gdy ten sam tekst podany w domu rodzinnym lub w obecności rodziców nic wywołuje lęku.

Dyrektywę repertuarową, dotyczącą tekstów wprowadzonych w obieg przedszkolny i sygnalizując.) wyżej omawiany problem, znajdziemy już w uwagach wstępnych do antologii literackiej dla ochron i dzieci ńcó w. Opracowanej w roku 1921: Jak najczęściej uzeba wprowadzać do ochron utwory wesołe, pełne pogody i humoru Unikać należy płaczliwych, długich legend i sentymentalnych poezji lirycznych. Tylko krotka a jędrnie wyrażona nauka moralna, poparta trafnym przykładem może pozostać w pamięci**'.    . *

We współczesnym przedszkolnym obiegu literackim dyrektywa ta pozostaje w mocy, a nawet realizowana jest z. większym jeszcze naciskiem, jak wskazuje porównanie treści choćby wspomnianej już antologii z zestawami tekstów dla przedszkoli wydawanymi wsiJÓkzcśnic*. Z tej to racji przedszkolna literatura eliminuje ze swych zasobów wszelkie utwory przedstawiające sytuacje zagrożeniu bohatera dziecięcego (motyw opuszczenia. bezradności, cierpień fizycznych) lub też takiego, z. którvm dziecko mogłoby się utożsamiać. Zabiegi adaptacyjne, eliminujące treści wywołujące lęk lub smutek, widoczne są najwyraźniej na przykładach opracowań wątków baśni ludowej.

Zalecenie dotyczące eliminowania z obiegu przedszkolnego tekstów mogących wywołać lęk, oparte niewątpliwie na konkretnych doświudc/c mach i obserwacjach reakcji dzieci przedszkolnych na tekst, przemawiałoby za pizyjęcicm tezy, iż w przedszkolnej recepcji tekstu na dalszy plan usunięto lub też całkowicie zredukowano możliwość przyjmowania tekstu w konwencji gry literackiej, umowności, gdzie .nibowy**, umowny jest lęk i

'J.IM Jaworskie W krMfiihU- J./ca Op. cii

* J. I M JaworUiC wjhow».I/.i)s na pi/ylb.l do swej miiolor.il taty niemal wtem M Konopnickiej IVpl*nktncf Uhle, » ukie trkifAw pnwa/nic i rzćc/owo podnmrjcych problematyk? konfliktów i|tołrc/nycłi

71