książka3

zagrożenie. na rzecz dosłowności, tj. takiego przyjmowania tekstu, którym zagrożenie odbierane jest realnie.

Trzecim, równie/ / doić dużym współczynnikiem be/picczcństua stosowanym ograniczeniem w doborze tekstów siła przedszkoli jest kryterium aluzyjnoici. możliwego zetknięcia z tematami drastycznymi, objętymi jakimi tabu obyczajowym, które mogłoby dawać skojarzenia uboczne, wywołujące „śmiech nic w- porę**, odwracające uwagę odbiorcó na inny tor i torpedujące skuteczność wychowawczych działań (nagość, seks, wszelka obsccniczność, czynności fizjologiczne, godzenie w autorytc-ty). Z tych przesłanek wyniku eliminowanie większości utworów brzechwy, ta, jak v|dzę. między innymi przyczyna stoi ii źródeł całkowitej dyskwalifikacji przez poradnik H. Myslkowskiej Przygód Koziołka-Matołka K Makuszyńskiego*.

Powyższo czynniki stanowią zespól kryteriów negatywnych, przesądzających o doborze repertuaru przedszkolnego. Zespól kryteriów pozytywnych, decydujących o doborze tekstów, wynika przede wszystkim z określonych programem zadań wychowawczych przedszkola i pośrednio przez nie określonych wytycznych repertuarowych, zależy także <k1 dostępności (zawartości księgozbiorów przedszkolnych), jak również od upodobań i gustów personelu przedszkolnego. W rachubę mogą więc uchodzić te utwory, które w intencjonalnym swoim adresie autorskim przeznaczone są do przedszkolnego użytku, te, które kierowane są do obiegu przedszkolnego przez czynniki odgórne, czyli programujące pracę przedszkoli, to znaczy zamieszczane w zestawach repertuarowych i na listach zalecanych lektur, oraz te, które „przyswoiły się** same na zasadzie społecznej akceptacji środowiska wychowawców. Tc ostatnie, przechodzące drogą ustną, zazwyczaj przekazywano jednemu wychowawcy przez drugiego, czasem zaś nawet przejmowane od samych dzieci, możemy przyrównać z najmniejszą do/ą przesady do ustnego folkloru przedszkolnego. Można je także łatwo wychwycić przez różne środowiska „absolwentów" • przedszkolnych, ponieważ wchodzą one do folkloru dzieci i młodzieży po odpowiedniej, szyderczej często obróbce lub też powoływane są do życia w tych specyficznych sytuacjach ludycznych, kiedy młodzież świadomie przyjmuje nn siebie rolę „maluchów" (Dzień Dziecka, .tłusty czwartek", zabawy przedmaturalne itp.).

Pierwsza grupa tekstów, tekstów pisanych specjalnie na użytek

II. Myuko*\k« K*lqtka u hu/whii/iiu /•rrfJukułmw Op cii pr/cds/kola i eksponujących przede wszystkim sytuacje .bycia" w przedszkolu, korzysta / wypróbowanego dorobku twórców, szczególnie eksponujących tę tematykę w swojej twórczości. Podstawowy zasób tekstów z lej dziedziny powstał W latach pięćdziesiątych', w okresie, kiedy w naszym kraju formowały się podstawy programowe wychowania przedszkolnego. W tym też czasie tematyka przedszkolnego życia /dominowała w znacznym stopniu twórczość, a zwłaszcza poezję dla dzieci najmłodszych. Jednym z najbardziej aktywnych w tej dziedzinie twórców był C7. Janczarski poeta, twórca i wieloletni redaktor czasopisma dla dzieci w wieku przedszkolnym „Mli", a zarazem aktywny działacz, międzynarodowej organizacji wychowania przedszkolnego (l/OMITl twórczość Janczarskiego nosiła najbardziej charakterystyczne znamiona „poezji przedszkolnej*', które odnajdziemy również i u innych autorów; tę tematykę podejmowali: K. Artynicwicz, W lladalskn, II. I.ochocka, II llechlcr, II. Lewandowska. T. Kubiak, W. Grodzieńska.

Teksty te, zazwyczaj króciutkie obrazki wierszowane, rzadziej proza, eksponują przede wszystkim rekwizytornię przedszkolną, opisują panujące tu zwyczaje i obyczaje, prezentują podejmowane przez zbiorowość dziecięcą czynności, zarówno te. których wymaga porządkowy rytuał (mycie, jedzenie, sprzątanie np.), jak i zabawy oraz czynności produkcyjne.

Druga grupa tekstów wyznaczająca ideowo-po/nawc/ą warstwę wychowania przedszkolnego określana jest przez typowy dla literatury dziecięcej rytm roczny. Mementami składowymi tego rytmu są pory roku i zjawiska przyrody, poprzez które pośrednio przenikają do repertuaru elementy symboliki polskiego pejzażu góry i morze, wierzby i sosny, bociany, jaskółki, zwierzęta zapadające w sen zimowy i budzące się wiosną, ważniejszo miejscowości naszego kraju. Najbardziej eksponowane punkty programu przedszkolnego wyznacza jednak kalendarz rocznic i świąt państwowych oraz. tak zwanych dni tematycznych. Zasadniczymi punktami tematycznymi roku przedszkolnego są kolejno: Dzień Wojska Polskiego i Święto Milicjanta. Dzień Nauczyciela, Dzień Górnika, Nowy Kok i Choinka. Koe/nica Wyzwolenia Warszawy, święto Kobiet, Pierwszy Maja, Święto Wyzwolenia, Dzień D/iocka. W tej grupie mamy więc do czynieniu przede wszystkim z. informacyjną funkcją utworów i z takimże ich wykorzystaniem w zakresie poszczególnych tematów z jednej strony, z

¹ C7. Jaim/joU Pnałukok na Kol* Warszawa |9J2; K Ariyniewtc/. S S/ucho** Pi!ftłt:ki>hc:ki Warszawa 1951

73