l41

204 LUBOUIłlSKl wrnon Pt8K

w rodach przeszkody. I często ci, którzy ustępują dla ułatwienia rady przystępują do przeszkody

Z. Lecz powiedziałem, ze tam układać będą konsty-tucyjr wielce potrzebne Rzeczypospolitej.

P. Mnóstwo umysłów' nic może przynieść rady. tylko rożną i wieloraką, częściej się sprzeciwiającą niż zgadzającą. Częściej od wiciu wniesiono ¹¹ bywa, co się im podoba, niż co przystoi, co się im zda. nie — co pożyteczno. Co się podobało Cyceronowi, to się nie podobało Katylinie; nic podobało się Cezarowi, co się podobało Brutusowi. W takiej różności woli — o, jakie rady burze! Jak wicie mstrukeyi posłów, tuk wiele upadków spraw; wiele utraty czasu, tak wiele niepewności skutków. Tak bowiem wątpliwa jest o dobrych rzeczach nadzieja. wiciu woli powierzona, że łatwiej jest wiele rzeczy złych poprawić jednemu, niż jedną rzecz dobrą wykonać wielom. Jeżeli konstytucyje Królestwa układać zechcą, wprzód trzeba aby się zgodnie zrozumieli, niżeli na drugich co postanowią. Coż bowiem pomoże obciążone prawami księgi napełniać, jeżeli to. o czym mówią prawa, zbijać będą klnuzuly ** i cokolwiek postanowią księgi, znosić będą przy piski. Obocz tedy. jako w tym jest próżna nadzieja radzących, jaka układających rożność. jak wielka niebezpieczeństw bliskość! Ale i w tych. które będzie potrzebo postanowić, mało cnocie, więcej mniemaniu, najwięcej przypadkom podległo jest ^la. Rzecz najlepszą, którą z trudnością wykonywa rada. łatwo zepsuje niezgoda. Czy rozumiesz, żc w ob-Kzernoścl praw pożytek i bezpieczeństwo Rzeczypospolitej Jest? Obszerne królestwa długie sidła sobie robią z swoich praw. aby się mocniej uwikłały. Ale ty. Je-

» irntefłono — wniesione tak Jnk dalej poćyfccmo Zob.

żeli chcesz obszerne państwo długo trzymać, krótkie prawo prędko pisz. Prędko bowiem stanowiąc — uchronisz się mów zawilcłania. Bo w wielkich rzeczach ten więcej uczynił, kto mniej mówił; często tez prawa, które nader roztropni mężowie na święcie najuwuż.nteJ napisali i które zdały się potrzebne, na zgubi; Rzplitcj obróciły się. Przypomnij sobie Greków statuty i prawa Rzymianów. Tych państwa, w swojej praw piękności wikłane, uroczyście pogrzebione zostały. Nazbyt ostrożni Trojanie — nieostrożnie upadli. Nazbyt mądrze zginęli roztropni Ateńczykowte; nieopatrznie mtul: — opatrzni Spnrtańezykowle. Tc-bańezykowie gruntownymi praw środkami opatrzeni — gruntownie upadli

0    szczęśliwa rud prostoto! Tyfś) sama. prawdziwą potrzeby i pożytku sługą będąc, przed nikim sromotniej nie utaiłaś się, Jako przed tymi. którzy o najpiękniejszych rzeczach mówili. Nie toć to myślenia o Rzplitcj dzieło jest wielorakimi dowcipów wymysłami odbierać «as rzeczom i rzeczy czasom, lecz to. co jest Rzplitcj potrzebnego, prędko chcieć, co dobrego — prędzej uznawać. a co najlepszego — jak najpredzej wykonać. Radzić zaś zarówno dobrym jak złym — nauka jest spoina; bo

1    ci, którzy oszukać chcą, dowodów zażywają I żadnej rzeczy nie mass radzie szkodliwszej, jako niewczesne w radach zamieszanie Z ciężkością bowiem nakierowani być mogą dowodami, którzy się nic kierują cnotą; którzy zaś idą za cnotą — nie potrrehują porady, bo się rządzą rozsądkiem l zapatrują się na potrzebę.

Z. Oto już przyszedł stan szlachecki do Wyższej Izb}^-, aby z senatem kończył sejm przez pięć dni.

P. O przedziwne dzieło rady! Bóg wszechmogący przez sześć dni — posłuszną mając naturę — stworzenie świata wykonał. Oni zaś — przy sprzecznej naturze — przez pięć dni wszystko sprawić spodziewają się, co przez czterdzieści dni niedoskonale układali. Noe także czterdzieści dni czekał, niż do arki wszedł, a po-

łliłil Not, Sen* 1. Sr III Il-ąWnwAl \Vjhi« |.imT,    8l