larsen0265

12. Gazy krwi 265

Przesunięcie krzywej wiązania 0₂ na skutek zmian stężenia H⁺ i pC0₂ jest określane jako efekt Bohra. Efekt Bohra sprzyja pobieraniu 0₂ w płucach, a także oddawaniu 0₂ w tkankach. W płucach, z powodu wydychania C0₂, wartość pH wzrasta. Z tego względu powinowactwo hemoglobiny do 0₂ wzrasta, a krzywa wiązania 0₂ przesuwa się w lewo. Odwrotnie dzieje się w tkankach. Na skutek pobierania C0₂, pC0₂ we krwi wzrasta, a pH się obniża, co w efekcie poprzez spadek powinowactwa powoduje uwalnianie z hemoglobiny większej ilości 0₂, tzn. kr/.ywa wiązania zostaje przesunięta w prawo.

2,3-difosfoglicerynian. 2,3-DPG występuje w dużym stężeniu w erytrocytach i zmniejsza powinowactwo hemoglobiny do 0₂ na skutek preferowania tworzenia wiązania z łańcuchem (3 tetrameru deo-ksyhemoglobiny. Z tego powodu krzywa wiązania 0₂ zostaje przesunięta, w obrębie wartości fizjologicznych, w prawo. W razie braku 2,3-DPG, powinowactwo, przeciwnie, zwiększa się i krzywa wiązania przesuwa się w lewo.

Niedokrwistość. Przy anemii zawartość 2,3-DPG wzrasta, a krzywa wiązania 0₂ zostaje o ok. 3,8 mmHg przesunięta w prawo.

Hemoglobina płodowa. Cząsteczka hemoglobiny płodowej składa się z 2 łańcuchów a i 2 łańcuchów y. Krzywa wiązania 0₂ w porównaniu z osobami dorosłymi jest przesunięta w lewo, tzn. krew płodu spełnia swoje funkcje przy niższych wartościach p0₂ niż krew osób dorosłych.

Mioglobina. Czerwony barwnik mięśni, który zbudowany jest podobnie jak 1 z czterech podjednostek hemoglobiny, może również przyłączać tlen, ale tylko 1 cząsteczkę w danym momencie. Krzywa wiązania 0₂ przez mioglobinę przebiega w kształcie hiperboli; całkowite wy sycenie 0₂ w mięśniach poprzecznie prążkowanych osiągane jest już. przy wartościach p0₂ 13-30 mmHg (2-4 kPa).

2.3.3 Nieaktywne postaci hemoglobiny

Atom żelaza hemoglobiny może się łączyć nie tylko z tlenem, lecz również z innymi nieorganicznymi cząsteczkami. Z tego względu przyłączanie 0₂ może zostać zablokowane. Duże znaczenie mają przede wszystkim: tworzenie się karboksyhemo-globiny poprzez przyłączanie tlenku węgla oraz tworzenie methemoglobiny wskutek działania środków oksydacyjnych, jak np. azotanów.

Karboksyhemoglobina (COHb). Tlenek węgla (CO) wykazuje 300 razy większe powinowactwo do hemoglobiny niż tlen (ryc. 12.3). Cząsteczka CO wypiera tlen z połączeń z hemoglobiną i łączy się - odwracalnie, ale trwale - z drugorzędowym atomem żelaza hemu; w ten sposób powstaje karboksyhemoglobina.

ł W przypadku zatrucia tlenkiem węgla łączenie się 0₂ z hemoglobiną jest zablokowane przez CO. Poza tym krzywa wiązania 0₂ zostaje przesunięta w lewo, co utrudnia uwalnianie 0₂ w tkankach.

Obecność karboksyhemoglobiny we krwi stwierdza się szczególnie u osób palących tytoń (do 10%) i kierowców taksówek.

Methemoglobina (metHb). Dwuwartościowe żelazo hemu może ulec utlenieniu do żelaza trójwartościowego poprzez działanie azotynów, azotanów

saturacja 0₂ (%)

ciśnienie parcjalne 0₂ (mmHg)

Ryc.12.3 Krzywe wiązania 0₂ przez hemoglobinę u osoby dorosłej i hemoglobinę płodową oraz krzywe dla mioglobiny i karboksyhemoglobiny.

Krew płodowa przyłącza więcej 0₂ przy takim samym p0₂ niż krew osoby dorosłej, krzywa wiązania 0₂ jest więc przesunięta w lewo. Mioglobina osiąga całkowite wysycenie tlenem przy p0₂ 15-30 mmHg (2-4 kPa), dlatego duża część tlenu może zostać uwolniona tylko przy bardzo niskich wartościach p0₂. Karboksyhemoglobina może dysocjować tylko przy bardzo niskich wartościach p0₂ . Na prawidłowej krzywej wiązania 0₂ u osoby dorosłej punkt A oznacza ciężką hipoksję, która wymaga natychmiastowego leczenia, punkt B jest wartością progową utraty przytomności (Nunn, 1993; zmodyfikowano).

1: