McHale18

3<)8 Brian Mc Hale.

wersami symbolicznymi.J. Henr)' Waugh kieruje się na peryferie tej problematyki, skupiając się na jednej ze strategii współczesnej (lub, jak w tym przypadku, permanentnej) ucieczki od rzeczywistości podstawowej, temacie podejmowanym przez Stanleya Cohena i Laurie Taylor, socjologów idących w siady Bergera i Luckmanna, w książce Escape Attempts: The Theoiy and Pracrice oj Resistance tc Eueryday Life (1976). Cohen i Taylor cytują nawet Cooverowskiego J. Henry Waughajako przykład permanentnej ucieczki z rzeczywistości podstawowej ku temu, co nazwali oni „enklawą aktywności”, a mianowicie do rozgrywek stołowego baseballu, którym Waugh obsesyjnie poświęcał się w samotności. Waugh stanowi centrum świadomości w tej powieści, my zaś, by tak rzec, od wewnątrz przypatrujemy się, jak coraz bardziej wchłania go solipsystyczny świat gry, powiększa się jego wyobcowanie z zatrudnień „prawdziwego życia”. Blisko jesteśmy tu toposu obłąkanego monologisty reprezentowanego przez postać Guillerma ze Świętej stref)' Fuen-tesa. Jednakże gdy tylko obsesja Waugha przekształca się w prawdziwe obłąkanie, sam tekst zaczyna wariować, a przynajmniej tak nam się wydaje: znaki nadrzędnej świadomości Waugha zostają usunięte, sam Waugh znika z tekstu, a świat-wewnątrz-świata baseballowych rozgrywek domaga się odrębnej rzeczywistości, nawet historii, nabierając w ten sposób wyrazistej autonomii. W zdumiewającym, zamykającym powieść rozdziale, J. Henry Waugh powtarza przełom obecny w 8 rozdziale Absalomie, Absalomie... Faulknera lub na ostatnich stronach Malone umiera Becketta. Wraz z tym gestem czystej improwizacji ontologicz-nej, przechodzi ona od poetyki modernistycznej z dominantą epistemologiczną do poetyki postmodernistycznej z dominantą ontologiczną.

W kolejnych swych książkach Coover poszerzył i umocnił strategie poetyki postmodernistycznej. Np. jego zbiór Prichsongs and Descants (1969) przypomina mini-antologię ontologicznych motywów i chwytów. Prawdą jest, że wiele z tekstów składających się na ten tom powstało przed /. Henry Waugh; mimo to 3⁽h;

Od powieści modernistycznej do postmodernistycznej...

jednak wydaje się znaczące, że teksty te zostały zebrane w książkę dopiero po tym, jak wJ. Henr]¹ Waugh dokonało się przejście ku postmodernizmowi. Prichsongs zawierają wiele krytycznych i parodystycznych adaptacji ontologii typu bajkowego lub biblijnego (The Door, The Magie Poker, The Gingerbread House, The Brother,J’s Marriage), strategii z równym powodzeniem stosowanej przez innych pisarzy postmodernistycznych, np. Donalda Barthelme’a (Snów White, 1967) czy Angelę Carter (The Bloody Chamber, 1979). Jest tam także wiele sprzecznych ze sobą lub nawet wzajem się wykluczających fikcji (The Magie Poker, The Eleuator, Quenby and Ola, Swede and Carl, The Babysitter), światów sous rature, realizujących możliwości obecne w trylogii Becketta lub Ogrodzie o rozwidlających się ścieżkach Borgesa, w procesie obnażania ontologicznej struktury tekstu fikcjonal-nego. The Public Burning (1977) Coovera przypomina Fuen-tesowską Terra nostra w swym (nad)używaniu konwencji powieści historycznej dla celów ontologicznych. Podobnie jak Fuen-tes, Coover systematycznie zaprzecza dobrze znanym faktom (np. wiceprezydentowi Nixonowi każe podrywać Ethel Rosenberg w przededniu jej egzekucji) oraz przenosi postaci historyczne do świata fantazji tworząc zlepek sprzecznych ze sobą norm, co najwyraźniej chyba widać we fragmencie dotyczącym sodomizacji (!) Richarda Nixona przez mitycznego Wuja Sama. Kulminacyjna scena karnawałowej egzekucji publicznej na Times Square tworzy ontologiczny węzeł, podobnie jak gra w pokera w Terra nostra, choć na znacznie większą skalę. Oto bowiem postaci o odmiennych i nieprzystawalnych do siebie statusach ontologicznych - prawdziwe postaci historyczne, wcielone znaki firmowe (np. Betty Crocker) i symbole narodowe (np. Wuj Sam), postaci czysto fikcyjne - zebrane zostały w niemożliwym, heterotopicznym miejscu, będącym jednocześnie, wedle Coovera, „rytualnym centrum Zachodu”.