metodykaK5

osoby badanej zgodną z kluczem punktujemy „2”, odpowiedź punktujemy „1”, a niezgodną z kluczem „0”. Wynik osoby badanej może więc zawierać się w przedziale 0-48.

2. Stabilność emocjonalna - labilność emocjonalna, zwana też w skrócie skalą neurotyzmu (skala N). Jest ona wskaźnikiem stosunku procesów pobudzania do hamowania w AUN; wysokie wyniki uzyskiwane w tej skali wskazują na tendencje obniżonego progu tolerancji na stres, labilności emocjonalnej, zalegania afektów, a także tendencji do załamań w sytuacjach stresowych. O ile wymiar skali N pokazuje skłonność do zachowań neurotycznych to kierunek zachowań neurotycznych wyznacza wymiar skali E.

Skala N zawiera także - jak skala E - 24 itemy, a obliczanie wyniku odbywa się identycznie jak w skali E.

Należy pamiętać, że wg autora teorii i kwestionariusza, są to wymiary ustawione względem siebie ortogonalnie, tzn. że korelacja między nimi wynosi 0.

M. Choynowski dokonując polskiej adaptacji kwestionariusza MPl dodał do skal E i N, skalę K, której nie zawiera oryginalna wersja MPI H. J. Eysencka. Skala K jest zaczerpnięta z kwestionariusza MMP1 (skala L) i pełni rolę skali kontrolnej (patrz Włodzimierz Sanocki., Kwestionariusze osobowości, 1976, W-wa PWN). Zawiera 16 itemów. Obliczanie wyniku dla skali K odbywa się identycznie jak w skali E i N.

Cały kwestionariusz MPI zawiera 64 itemy.

W MPI obliczamy dodatkowo tzw. „wskaźnik niepewności”. Stanowi go suma udzielonych przez osobę badaną odpowiedzi „?”. Wysoki wynik tego wskaźnika (WS powyżej 12) nakazuje daleko idącą ostrożność w dalszej interpretacji. W takich przypadkach można postąpić na dwa sposoby:

a)    odstąpić od dalszej interpretacji (w przypadku bardzo wysokiego wyniku tj. WS - )5 i wyżej) i zastosować alternatywne metody diagnostyczne (np.EPQ-R);

b)    w przypadku wyniku w granicach WS = 11-14 założyć, że wynik skal E-I i N byłby podwyższony, gdyby osoba badana nie wykazywała tak wysokiego poziomu niepewności w ocenie swoich zachowań.

20.2.2 EPQ-R (Eysenck Personality Questionnaire - Revise)

Kwestionariusz ten stosujemy w polskiej adaptacji P. Brzozowskiego i R.Ł. Drwala

Kwestionariusz EPQ-R oprócz dwóch podstawowych skal z kwestionariusza MPI (skale: E i N) zawiera także skalę P (psychotyzm). H.J. Eysenck nie dal tak dobrego opisu i teoretycznego wyjaśnienia wymiaru skali P jak w przypadku wymiarów skal N i E. Nie wskazał też na fizjologiczne podłoże tego wymiaru. W teorii wymiar skali P miał wskazywać na skłonność do zachowań psychotycznych, a w konfiguracji ze skalą E można było przewidywać

0    skłonnościach osoby badanej do określonego typu zachowań psychotycznych. Względem wymiarów skal E i N wymiar skali P jest - zdaniem H.J. Eysencka -niezależny, co oznacza zerową korelację. W praktyce okazało się, że jest to dobry wskaźnik dla diagnozowania zachowań dziwacznych, ekstrawaganckich, nonkonformistycznych i odbiegających od powszechnie przyjętych norm postępowania.

Skala K pełni identyczną rolę jak w kwestionariuszu MPI.

Cały EPQ-R składa się ze 100 itemów: na skale E przypada 23 itemy, na skalę N 24 itemy, na skalę P 32 itemy i na skalę K przypada 21 itemów. Osoba badana odpowiadając w kwestionariuszu musi dokonać alternatywnego wyboru: TAK - NIE. Nie ma tutaj możliwości udzielenia odpowiedzi „nie wiem” („?”). Za każdą odpowiedź zgodną z kluczem przyznajemy ! punkt, za niezgodną

1    kluczem 0 punktów.

20.3 Instrukcja dla badającego

Kwestionariuszy MPI i EPQ-R - jak i pozostałych kwestionariuszy H.J. Eysencka - można używać zamiennie, w zależności od celu badania. Np. jeżeli celem badania jest uzyskanie potwierdzenia o prawidłowym funkcjonowaniu osoby badanej (stabilności w obrębie CUN i AUN) - należy zastosować kwestionariusz MPI; jeżeli są podejrzenia (np. dane w policyjnym opisie wypadku czy z obserwacji zachowania podczas pierwszego kontaktu zbadanym) o niestabilne zachowania osoby bacanej (brak stabilności w CUN i AUN) lub też celem badania jest weryfikacja-falsyfikaćja wyników uzyskanych w MPI - należy zastosować EPQ-R; w przypadku badań bardzo młodych (16-17 lat) kandydatów na kierowców można zastosować kwestionariusz JEP1.

Badania kwestionariuszowe można przeprowadzać zarówno indywidualnie jak i zbiorowo. W przypadku badań zbiorowych należy zapewnić nadzór nad grupą badaną, aby uniemożliwić komentarze, sugerujące odpowiedzi pozostałym członkom grupy. Wypełnianie kwestionariusza nie jest ograniczone limitem czasu. Bez względu na sposób przeprowadzania badania należy zawsze udzielić wyczerpującej instrukcji. Niezależnie od faktu, iż cala instrukcja znajduje się na każdym arkuszu odpowiedzi, osobom badanym należy udzielić ustnej instrukcji. Osoby badane mogą w tym czasie śledzić tekst na swoich arkuszach, a na końcu instrukcji zawsze należy zapylać o stopień zrozumienia instrukcji i wątpliwości; po udzieleniu dodatkowych wyjaśnień osoby badane przystępują do samodzielnego wypełniania kwestionariusza.

135