Nadolski3

Dla ścisłości trzeba dodać, że żelazo nie było jedynym stosowanym tu materiałem. Niemałą rolę odgrywała skóra utwardzona (np. przez gotowanie w wosku), którą posługiwano się chętnie, bo była stosunkowo lekka i łatwiejsza do kształtowania niż metalowa blacha. Nie bez przyczyny część sztywnej zbroi chroniącą tułów nazywamy „kirysem", co wywodzi się od francuskiego „cuir", czyli „skóra". Jednak w miarę postępu techniki kuźniczej metal wygrywał konkurencję. Europejska zbroja płytowa ukształtowała się ostatecznie jako zbroja z płyt, czyli blach stalowych.

Była rozwiązaniem na wskroś oryginalnym i budzącym głęboki podziw dla inwencji swoich konstruktorów i biegłości wykonawców. Zamykała wojownika w kombinacji łusek sztywnych, ale połączonych między sobą tak, iż nie tamowały niezbędnej swobody ruchów, podobnie jak nie tamuje ich skorupa raka. Tradycja zbroi tego typu, sztywnej, a zarazem przylegającej do ciała, nie była zresztą na gruncie europejskim zupełną now^rością. Poświadczają ją odkrycia z terenu Grecji, gdzie znano i stosowano takie rozwiązanie już w okresie mykeńskim i gdzie w okresie klasycznym używano kirysu „torso-wego", naśladującego muskulaturę ludzkiego ciała. Średniowiecze odeszło początkowo od tych wzorów pod wpływem Wschodu, który traktował zbroję raczej jak odzież ochronną, mniej lub więcej luźną i elastyczną.

Proces zastąpienia kolczcj plecionki lub pancerza łuskowego ochroną z blachy przeciągnął się na dobre półtora stulecia. Na drugą połowę, a może nawet na ostatnią ćwierć XIII w., przypadają pierwsze, nieśmiałe jeszcze próby zastosowania nowych rozwiązań. Wiek XIV to okres wielkich eksperymentów, intensywnego poszukiwania konstrukcji o najwyższych walorach użytkowych. Wreszcie w początku w. XV ukazuje się w pełni ukształtowana zbroja płytowa, aby

85