Neurologia udar

:4

:4

Choroby naczyniowe układu nerwowego

Wojciech Kozubski

Wprowadzenie

Udar mózgu jest, obok migreny, padaczki i afazji, jednym z nielicznych zespołów objawowych i jednostek nozologicznych w neurologii, opisywanych w czasach starożytnych. Do naszych czasów zachował się jeden z pierwszych opisów objawów klinicznych udaru przypisywany Hipokratesowi, w istotnych elementach nie odbiegający od współczesnych de-skrypcji. Z nazwiskiem Hipokratesa wiąże się również wprowadzenie pojęcia apopleksja (anonte^m) „gwałtownie uderzony, jak uderzony piorunem”, które przedstawia istotną cechę kliniczną udaru mózgu -nagłość pojawiania się objawów. Potrzeba było jednak ok. 2 tysięcy lat, które upłynęły od czasów Hipokratesa, aby przeprowadzane niezależnie w drugiej połowie XVII w. przez T. Willisa i J. J. Wepfera badania wykazały, że podłożem objawów klinicznych, zwanych zbiorczo „udarem mózgu”, jest uszkodzenie naczyń w obrębie głowy i - eo ipso - uszkodzenie strukturalne w obrębie mózgowia.

Jak każde złożone klinicznie i polietiologiczne zjawisko, tak i udar jest fenomenem niełatwym do zdefiniowania. Definicja dokonanego udaru mózgu Światowej Organizacji Zdrowia z 1983 r. określa go jako zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym pojawieniem się ogniskowych lub globalnych zaburzeń czynności mózgowia, które - jeżeli nie doprowadzą wcześniej do zgonu - utrzymują się dłużej niż 24 godziny i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa. Zbliżona do niej definicja amerykańskiego Narodowego Instytutu Chorób Układu Nerwowego i--Udaru Mózgu z 1990 r. określa zjawisko jako zespół objawów wynikłych z czasowego lub stałego upośledzenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego przez proces niedokrwienny lub krwotoczny\ w którym doszło do

pierwotnego uszkodzenia jednego lub wielu naczyń mózgu przez proces patologiczny.

O ile pierwsza z definicji nie określa podłoża patofizjologicznego udaru, o tyle druga wymienia dwa z możliwych mechanizmów udaru: niedokrwienie tkanki nerwowej ośrodkowego układu nerwowego (o.u.n.) lub wynaczynienie w jej obrębie. Obie definicje mieszczą w sobie tak różne patofizjologicznie zespoły objawowe, jak np. krwotok podpajęczynówko-wy i wewnątrzczaszkowy zakrzep żylny, co podkreśla złożoność zagadnienia.

Udar jako zespół objawowy przypisywany tradycyjnie neurologii może być postrzegany również jako kliniczny zespół z zakresu chorób wewnętrznych z towarzyszącymi objawami neurologicznymi, będącymi jedynie konsekwencją chorób ogólnoustrojo-wych, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroby serca, krwi czy stany patologiczne naczyń. Udar mózgu jest więc pojęciem zbiorczym, rodzajem skrótu pojęciowego, który obejmuje wielorakie, zróżnicowane klinicznie i patogenetycznie stany.

Rozpowszechnienie udaru i powodowana nim śmiertelność (1 na 12 wszystkich zgonów), znaczące indywidualne i społeczne obciążenie finansowe oraz fakt egzystowania dużej grupy chorych niepełnosprawnych biologicznie, kulturowo i ekonomicznie składają się na wielopłaszczyznowe znaczenie udaru mózgu jako problemu ogólnoświatowego.

Panujące przez stulecia pesymizm rokowniczy i nihilizm terapeutyczny w. odniesieniu do udaru ulegają powolnym, leczstałym-zmianom, będącym efektem przemian stylu i jakości życia, rozpowszechnienia pierwotnej i wtórnej prewencji, a także wdrażania wczesnej rehabilitacji poudarowej. Zmienia się także,