notatki3

456

Jacek Łukasiewa

podziękowań za otrzymane laski („jakbym wieszał ex voto / na strzaskanym ołtarzu"). Lampa jest jeszcze jednym bóstwem — przedmiotem kultu. Czytamy wezwanie (apostrofę): „lampo błogosławiona". Mowa jest o jej „zhańbionym ciele", to aluzja do męczeństwa dziewic, którym zadawano gwałt. Nazwana zostaje „jasną alegorią / duchem uparcie walczącym / z demonami gnozy". Wreszcie otrzymuje imię bóstwa Księżyca: „Scłene w pełni".

Kostium kapłański przybrany przez wewnętrznego poetę jest tu poważny, obrzęd spełniany w pamięci całkowicie prawdziwy. Ale stale musimy pamiętać, że strój obrzędowy jest tylko strojem, że pod nim jest prywatny poeta w prywatnym ubraniu. Dlatego znajdujemy w tym utworze również ton żartobliwy, ironizujący obrzędowe tytuły, nazwy, apostrofy:

twoje humory księżniczki

pięknej i okrutnej

histerie primadonny

nic dość oklaskiwanej

1’otctn jednak lampa zostaje porównana do bóstwa kultury — .do Szekspira („jak wielki dramaturg znałaś przy. bój namiętności"). Występuje tu gra pomiędzy obrzędowością a świcckością, staranie o to, aby jedno z drugim jwłączyć w przekonującym tonie dzieła, lecz przecież pod elegijnym, łagodnym tonem kryje się inny. Podróż do kraju dzieciństwa jest bowiem, jak całe ludzkie życie, „podróżą na krawędzi nicości”, krawędzi śmierci. Bohater czuje się winny zdrady, wic jednak, że zdrady tej nic mógł uniknąć. O tym są ostatnie trzy linijki utworu.

'lak, „będzie / ciemno". Tc linijki kończą również tom? Miał rację krytyk Adam Poprawa, określając ten utwór jako „mroczne, pełne grozy przesłanie ukryte w sentymencie”.

Nota bibliograficzna

Kalendarium życia i tuórcmlei Zbignie-.M Herberta, uprać. Przemysław CZAPLIŃSKI i Piotr ŚLIWIŃSKI, „Megaron. Kttricr czytelniczy" 1998, nr -15; przedruk ze zmianami w: „Tygodnik Powszechny" 1999, nr 16.

/U ALVAREZ, Jiie walczysz. to umierasz", „Tygodnik Powszechny" 1999 nr 16.

Stanisław BARAŃCZAK, Protokół procesu, „Tygodnik Powszechny" 1993, nr 32.    ’

Francesco M. CATALUCCIO. 11 Signnr Cagitn. -Rzeczpospolita", „Plus Minus", 1-2 sierpnia 1998.

ladensz CHRZANOWSKI, Zbyszek, jakim gó widziałem. „Tygodnik Powszechny" 1998, nr 32.

Małgorzata DZIEWULSKA, Ćwiczenia uymzłeiiowc, „Tygodnik Powszechny" 1998, nr 32. Dla potrzeb niniejszej edycji tekst został poprawiony przez Autorkę.

Zofia CŁODOWSKA, Wspomnienie o Zbigniewie Herbercie, „Glos", Nowy Jork. 3 sierpnia 1998. Dla potrzeb niniejszej edycji tekst ZON Ul! skrócony.

Seamns IIEANEY, Hiperborejczyk.. „Tygodnik Powszechny" 1998 nr 32.

Józefa HENNELOWA. Zbyszek, „Tygodnik Powszechny" 1993, nr 32.

Piotr KŁOC/.OWSKI, Pomiar SwiUaisn, „Gazeta — Książki", 11 sierpnia 1998.    ¹

Jan LEBENSTEIN, Życie na uYtliJcadi, „Rzeczpospolita", „Plus Minus”, 1-2 sierpnia 1998.