Nowe skanowanie 20110227125053 00023

ROZDZIAŁ SIEDEMNASTY

Charakter wojny dzisiejszej

Charakter wojen dzisiejszych, jaki powinniśmy uwzględnić, wywiera wielki wpływ na wszelkie projekty, zwłaszcza strategiczne.

Wszelkie zwyczajne dawniej sposoby zostały przekreślone przez szczęście i odwagę Bonapartego, a pierwszorzędne nawet państwa niweczone były przezeń od jednego niemal uderzenia. Hiszpanie swą przedłużającą się walką wykazali, do czego w ogólnych zarysach zdolne są powstania ludowe i ich środki pomimo słabości i rozproszenia w pojedynczych wypadkach. Rosja nauczyła nas swą kampanią roku 1812, po pierwsze, że państwa o wielkich obszarach niesposób zdobyć (co już dokładnie można było wiedzieć i przedtem), po drugie, że prawdopodobieństwo powodzenia nie znika w odpowiednim stopniu wraz z przegraniem bitew i stratą stolic i prowincji (co dawniej było dla wszystkich dyplomatów zasadą bezsporną i skłaniało ich szybko do zawierania tymczasowego, niekorzystnego pokoju), lecz że właśnie wewnątrz swojego kraju jest się najsilniejszym, gdy siła zaczepna przeciwnika już się wyczerpała, a obrona przechodzi z olbrzymią siłą do natarcia. Prusy w 1813 roku dowiodły dalej, że nagłe wysiłki mogą powiększyć sześciokrotnie normalną siłę armii na drodze milicji i że milicja ta równie dobrze da się użyć poza krajem, jak i wewnątrz kraju. Od czasu gdy fakty powyższe wykazały, jak olbrzymi czynnik przy wytwarzaniu sił państwowych, wojennych i bojowych stanowi serce i nastrój narodu, z chwilą gdy rządy zapoznały się z tymi wszystkimi środkami pomocniczymi — nie można oczekiwać, aby w przyszłych wojnach środków tych nie zastosowano, czy to ze względu na grożące niebezpieczeństwo, czy też dla zaspokojenia gwałtownej ambicji.

Łatwo zauważyć, że wojny prowadzone obustronnie z całym nakładem sił narodu muszą być organizowane na innych zasadach niż te, gdzie wszystko obliczano według wzajemnego stosunku wojsk stałych. Wojska stałe były dawniej w takim stosunku do całości państwa jak dziś flota do sił lądowych. Toteż sztuka wojenna lądowa miała pewien charakter taktyki morskiej dziś już całkowicie zatracony.

Napięcie i spokój

Dynamiczne prawo wojny

W rozdziale szesnastym tej księgi widzieliśmy, o ile dłużej w przeważnej ilości kampanii panuje zastój i spokój niż działanie. Aczkolwiek, jak to już wskazaliśmy w rozdziale poprzednim, przyjmujemy zupełnie inny charakter wojen dzisiejszych, to jednak pewne jest, że krótsze lub dłuższe pauzy przerywają działania właściwe, a to skłania nas do bliższego rozważania istoty obu tych stanów.

Gdy w akcji wojennej następuje zastój, to znaczy, gdy żadna z obu stron nie dąży do czegoś pozytywnego, to jest to spokój, a zatem i równowaga, ale oczywiście równowaga w jak najszerszym znaczeniu, gdzie w rachubę wchodzą nie tylko fizyczne i moralne siły bojowe, ale i wszelkie stosunki i zainteresowania. Skoro jedna ze stron postawi sobie nowy cel pozytywny i rozpocznie działać dla jego osiągnięcia, a chociażby tylko przygotowywać się, i skoro nieprzyjaciel przeciwstawia się temu — powstaje napięcie sił. Trwa ono tak długo, aż nastąpi rozstrzygnięcie, tzn. aż albo jeden zaniecha swego zamiaru, albo drugi się ugnie.

W ślad za tym rozstrzygnięciem, wynikającym z kombinacji bojowych prowadzonych przez obie strony, następuje ruch w jednym lub w drugim kierunku.

Gdy ruch ten wyczerpie się, czy to wskutek trudności, jakie musiał pokonywać, czy tarcia wewnętrznego, czy też wskutek nowozjawiającej się przeciwwagi — następuje albo znowu spokój, albo nowe napięcie i rozstrzygnięcie, a w ślad za tym nowy ruch, przeważnie w kierunku odwrotnym.

To spekulatywne rozróżnienie równowagi, napięcia i ruchu jest bardziej istotne dla praktycznego działania, niżby to mogło wydawać się na pierwszy rzut oka.

W stanie spokoju i równowagi może zachodzić pewna działalność, ta mianowicie, która wypływa wyłącznie z przyczyn przypadkowych, a nie z celu wielkiej przemiany. Działalność taka może obejmować bitwy

171