Obraz039

Ponadto skalowanie możemy spożytkować do projektowania kolejnych kroków zmierzających do osiągnięcia celu klienta [ibid.]:

-    Jeszcze nie wiem jak, ale co zmieni się dla Pana, kiedy przesunie się Pan o jeden punkt wyżej na tej skali?

-    Zastanawiam się jakie przychodzą Panu pomysły, aby przesunąć się na tej skali o jeden punkt wyżej?

-    Co zrobi Pan, aby przejść o ten jeden punkt dalej?

Na ile na tej skali ma Pan ochotę przesunąć się o ten jeden punkt?

Odmienną opcję stanowi poszukiwanie wyjątków przy użyciu skali, czyli tych momentów, kiedy klient doświadczał w swoim życiu więcej lego, co; chciałby doświadczać aktualnie i w przyszłości:

-    Rozumiem, że na dzisiaj ocenia Pan swoją sytuację na 2. Zastanawiam się jednak, kiedy był taki czas w Pana życiu, że na tej samej skali mógł się Pan wówczas umiejscowić wyżej niż na 2?

-    W którym miejscu Pan mógł się wówczas na tej skali określić?

-    Co Pan takiego wówczas robił, że to było możliwe?

Pytania o wyjątki

Jak już wspomniałem uprzednio, pracując w oparciu o Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach koncentrujemy się głównie na przyszłości: oraz teraźniejszości. Jako pomagaczy interesują nas przede wszystkim potrzeby, pragnienia klienta, dobrze dookreślone jego cele, kompetencje, a tak-; że zmiany. Fakt przywiązywania mniejszej wagi do diagnozowania problemów nie oznacza jednak całkowitej rezygnacji ze spożytkowania perspektywy przeszłości. Można w niej bowiem dostrzec poprzez koncentrację na tzw. wyjątkach wiele źródeł potencjalnych zasobów. Praca na wyjątkach nie jest specyficzna tylko dla tego modelu, znana jest także m.in. z terapii; narracyjnej autorstwa M. White i D. Epstona. Wymienieni autorzy sytuacje¹ te określają mianem unikalnych rezultatów [zob. White, Epston 1990],    ,

Jak wskazuje L. Wittgenstein, autor tzw. filozofii języka potocznego, sam; problem nosi w sobie ideę rozwiązania, która wyraża się właśnie poprzez, czy za sprawą występowania wyjątków [por. Miller, 0’Byrne 2007, s. 58]. Co oczywiste, gdyby one w ogóle nie pojawiały się, klienci nie zdawaliby sobie po prostu sprawy z istnienia problemów. Na gruncie Podejścia Skoncentrowanego na Rozwiązaniach przyjmuje się także, że żadna z sytuacji; problemowych nie ma charakteru ciągłego, stałego. Żaden alkoholik nie pije-nieustannie przez lata, żaden klient nie zachowuje się wiecznie agresywnie^ żaden bezrobotny przez cały czas nic nie robi, itp. [por. Szczepkowski 2009, s. 60]. „Zazwyczaj jednak tzw. wyjątki pomijane są przez pomagaczy jako mało istotne, albo niesatysfakcjonujące, na rzecz większej koncentracji na obszarach problemowych, patologicznych, dysfunkcjonalnych, itp.

Strategia pracy na wyjątkach zakłada więc eksplorację wysiłków klienta z przeszłości, ale także z teraźniejszości, kiedy starał się on i stara aktualnie z powodzeniem odzyskać kontrolę nad swoim życiem lub, kiedy w większym stopniu realizuje swoje osobiste cele. Pomagacz może być niezwykle użyteczny klientowi w identyfikowaniu zachowań, które przynoszą ulgę od symptomów problemu. Przykładowo w odniesieniu do klientów uzależnionych chodzi o te momenty, kiedy utrzymywali oni abstynencję lub w sposób istotny potrafili ograniczyć wielkość i szkodliwość konsumpcji substancji uzależniających [Świtek 2000]. W przypadku klienta zgłaszającego problemy rodzinne, konflikty i kłótnie, wyjątki będą stanowiły te momenty, kiedy lepiej się porozumiewał z członkami rodziny, kiedy mieli oni lepsze relacje, itp. Same wyjątki wskazują na potencjalne rozwiązania. W przypadku niektórych klientów i ich specyficznych problemów ważna jest większa koncentracja na wyjątkach, które mają miejsce aktualnie. Trzymając się przykładu osoby uzależnionej warto zadać nie tylko samemu klientowi, ale także sobie pytanie: Jak to jest możliwe, że w określonych sytuacjach klient potrafi obyć się bez odurzania, picia? W pracy z takim klientem możemy wyróżnić kilka ważnych etapów [zob. Szczepkowski 2009, s. 72-74]:

1)    Eksploracja rodzaju doświadczenia;

2)    Eksploracja sposobów działania klienta;

3)    Pogłębienie wiedzy klienta o sobie samym i swoich kompetencjach;

4)    Poszukiwanie możliwości spożytkowania danego wyjątku w przyszłości.

Pierwszy z nich dotyczy eksploracji rodzaju doświadczenia, które składa się na dany wyjątek. Poprzez zadawanie pytań otwartych uzyskujemy subiektywny opis tego zdarzenia sformułowany słowami samego klienta. Potwierdzenie znajduje tu zasada o konstruowaniu rzeczywistości poprzez język. Z praktyki bowiem wynika, iż nawet jeśli jakieś doświadczenie było tidziałem klienta, to opowiadanie o tym doświadczeniu tworzy samo w sobie nowy rodzaj rzeczywistości, na który wcześniej bardzo często klient w ogóle nie zwracał uwagi. Ważne jest, aby pomagacz był otwarty i uważny na język oraz metafory klienta, stwarzając mu okazje do ich wydobycia. Oto przykładowe pytania, które pozwalają na uszczegółowienie takiego opisu w pracy z klientem nadużywającym alkoholu, który aktualnie jest trzeźwy od jakiegoś czasu:

-    Jaki to jest rodzaj trzeźwości....?

-    ... A jak to jest, kiedy Pan nie pije i jest trzeźwy...?

-    Co wyróżnia ten okres trzeźwości od innych momentów kiedy Pan nie pił?

-    Co inne osoby zauważyły, na co one zwróciły uwagę? (pytania relacyjne).