Obraz8 2

w a an

biaka). Jego i starych polsl zusowego" i

przyszły

•1 podczas koncertu

ir

CONTEMPLATIO

Przvznaję. że i teraz w jakiejś mierze ulegam słodyczy kunsztownego śpiewu, któremu nadają życie wersety ę dące Twymi słowami, lecz nie aż tak się poddaję, bym me był zdolnv od tego się oderwać i odejść, gdy zechcę, jednak ze względu na owe wersety, które je ożywiają, dźwięki te zdają się mieć prawo do zajmowania w moim sercu dosyć szacownego miejsca. Trudno jest mi |edna rozstrzy gnąć, jakie miejsce im się należy. Wiem, że święte wersety, kiedy są śpiewane, budzą we mnie silniejszą i gorętszą pobożność, niż mogłaby się we mnie zapalić, gdyby nie były śpiewane. I że każdemu wzruszeniu mojej duszy odpowiada wśród rozmaitości tonów jakiś ton szczególny, który tajemniczym pokrewieństwem jest z

owym wzruszeniem związany.

Ale nie należy pozw olić, ab\ ta zmysłowa rozkosz obezwładniała umysł. A ona mnie nieraz wodzi na bezdroża, gdyż nie zawsze chce się zgodzić na to, aby zajmować drugie miejsce po rozumie. Skoro ją dopuściłem, aby towarzyszyła rozumowi, ona próbuje wysunąć się naprzód i objąć przewodnictwo. 1 nieraz przez to nieświadomie grzeszę - dopiero potem to sobie uświadamiam. Innym znów razem, bojąc się nadmiernie owej pułapki, niemało grzeszę przesadną surowością, wtedy gdy owe słodkie melodie, jakie się dołącza do psalmów Dawida, chciałbym odegnac od swoich uszu i nawet od uszu Kościoła, bo bezpieczniejsze mi się wydaje przestrzeganie zaleceń -często mi powtarzanych - biskupa Aleksandrii, Atanazego, który podobno nakazywał lektorom czytać z tak nieznaczną intonacją głosu, by rytm był bliższy mowie ni/ śpiewowi.

Kiedy jednak przypominam sobie lzv, jakie wylewa-lem. słuchając śpiewów Twego Kościoła w pierwszy kresie po odzyskaniu przeze mnie wiary - a teraz wzruszam s,ę juz me samym śpiewem, lecz rzeczami, o kto-

bartztó iZ*' ^ ^CZVS,yn’    <Pi«vane na naj-

ba dzie, odpowiednią melodie - znowu przyznaje temu

cza,ow, wielką pożyteczność. Waham siy wiec miedze przyjemności 7    ^P^cz^two,jakim jest uleganie

-m doświad^^r^ewr"⁸⁰ '^°

nieodwołalni^ • .. ~    ^ ypowiadać na ten temat

,    .    . ** P"¹"- Coraz bardziej jednak skłaniam sj„

a tego obyczaju, że śpiewa się w kościele

ż przyjemno^ uszu mogła słaba dusza wzno-

r^moso- ^p°ezytuje to jednak sobie za

,    , ^{rOC tak} Się zdarza, że bardziej mnie

:>>. - ' V°' ° ^Się śpiewa. w takich

oim odJ ^y '    • ' ^{m nie} dyszał śpiewu."

^ *^COscielnej pisał święty 'um.Tcz.Tniu Zygmunta Ku-mi

------ ..V.    * IW

ich pieśni pasyjnych. Słuchając „Żołtarza Je-innych pieśni podziwiałem bogactwo tych

prostych utworów, które sprawia, że można ich _sj, na wiele sposobów, i to jednocześnie, przechodząc w nie od jednego poziomu ich odbioru do drugi_ego ^ śledzić poszczególne głosy albo ich harmonię, można wu* chać się w słowa, zachwycając się kunsztem poety, _to ^7* wznosząc się na poziom ich treści teologicznej. m₀₂^ wreszcie oderwać się od muzyki i słów, trwając w módl* tewnym skupieniu. Wspaniałe jest to, że wszystkie testo^ nie słuchania nie wykluczają się, ale tworzą harmonij^ ; całość.

Tym, co mnie uderza w Augustynowych rozważaniach, jest rozdzielenie duchowego przesłania od materialnych środków wyrazu, tekstu od muzyki, duchowego pożytku od zmysłowej przyjemności, a w końcu - choć nie wprost i z pewnością wbrew innym zdaniom „Wyzwań" - prawdy od piękna. Dziwi mnie rygoryzm Augustyna, jego niezgoda na własną niedoskonałość, nadmierne skupienie na sobie i uznanie zwykłej słabości człowieczego ciała za grzeszną namiętność. Przeraża mnie myśl o pięknie, które wiedzie człowieka na manowce i odrywa od prawdy i dobra. Zastanawiam się, co ukształtowało taką wrażliwość Augustyna. Stoicki ideał apatheia, duszy wolnej od namiętności? Manichejska pogarda dla ciała i materii?

Rozterek Augustyna z pewnością nie podzielała Hilde-garda z Bingen. W przedstawianym w tym numerze Ca-nora liście Hildegarda daje wyraz przekonaniu, że natchnione są nie tylko słowa psalmów, ale i ich melodie. Co więcej, same instrumenty noszą w sobie ukryte duchowe przesłanie. Tej samej co u Augustyna (a wcześniej u Platona) myśli o wznoszeniu się duszy' od piękna zmysłowego do duchowego nie towarzyszy u Hildegardy obawa przed zh mi skutkami oddziaływania muzyki.

I cha \u gusty nowy c h dylematów powracają po wie-k.Kh U iele chrześcijańskich celebracji przyjmuje reguły idące dalej niż wskazania Atanazego, nie tylko z pośpie-ehu i braku w rażliwości. U ystarczy wypowiedzieć właści-^W€ słowa, żeby dokonało się to, co istotne, „Lituzgia to nfe kork i, rt . i.,e nie trzeba troszczyć się o piękno muzyki w

¹    muzyka może zasłonić sobą to, co naj-

^{1 1} k‘ ^r'‘ ‘TtWa potrafi skupicf uwagę na sobie,

° ^iep,e' ^s* ^{lch pozb}y^c' ^Paradoksainie opisanej postawie towarzyszy przeciwna - taktowanie muzyki jako sposo-bu „uświetniania" nabożeństwa.

nJczvttai“ ^“^8USl^y"^{nie 2aSZedt}' Mgnienie radykalnej czystości me zawiodło g„ na takie manowce Przeciwnie. w napisanych wiele la. po „Wyznaniach” komenit-rzach do psaimów traktuje śpiew jako ulubioną metko e oznaczającą życie chrześcijańskie. Późne    ^{f ?}

na wskazują, jak wiele z wcześniejszego radyk mu się przekroczyć. Ale świadectwo o przeżyć' -k

wego neofity pozostaje bezcenne w swoiei ^{1 8}°^r ‘‘ głębi spojrzenia.    ^C2erości i

Błażej Matusiak OP