Obraz9 2

zasada szybkości i prostoty postępowania

zasada

dwuinstancyjności

stwierdzenia nieważności i wygaśnięcia decyzji. Szczególne uregulowania w tym zakresie zawiera również ustawa o pomocy społecznej (art. 106 ust. 5). Generalnie wyjątki od trwałości decyzji przewidziane w prawie pomocy społecznej podkreślają niemożliwość sankcjonowania świadczeń nienależnie pobranych. Przyznanie świadczeń i ich wykorzystanie musi być zgodne z zasadami ogólnymi pomocy społecznej, a zmiany sytuacji dochodowej i osobistej świadczeniobiorców, ich bierność czy niewłaściwe wykorzystanie pomocy stwarzają podstawy do weryfikacji decyzji przyznających świadczenia.

W postępowaniu dotyczącym świadczeń z pomocy społecznej szczególnie ważne jest przestrzeganie zasady szybkości i prostoty. Organ powinien unikać nadmiernego formalizmu, a sprawy załatwiać bez zbędnej zwłoki. Jest on tu związany nie tylko terminami kodeksowymi, ale i charakterem sprawy. Postępowania z zakresu pomocy społecznej dotyczą często podstawowych problemów egzystencjalnych, wymagających natychmiastowych reakcji. Przedłużanie postępowań w tych sprawach może stanowić zagrożenie dla ludzkiego zdrowia i życia.

Zasada dwuinstancyjności jest jedną z zasad konstytucyjnych. Jest obecna w różnych postępowaniach, w niektórych nazywana jest zasadą wieloin-stancyjności (trójinstancyjności)²⁶, ze względu na występowanie kilku instancji odwoławczych. Zgodnie z art. 78 Konstytucji każda ze stron ma prawo zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. W postępowaniu administracyjnym zasada ta wyraża się w możliwości wnoszenia środków zaskarżenia w postaci odwołań i zażaleń. Dzięki niej podmiot legitymowany może domagać się dwukrotnego rozpoznania i rozstrzygnięcia tej samej sprawy. Ponieważ większość świadczeń z pomocy społecznej przyznawana jest na podstawie decyzji, zasada dwuinstancyjności znajduje również zastosowanie w tych postępowaniach. Polega ona głównie na możliwości wniesienia odwołania od decyzji dotyczącej świadczenia. Strona może odwołać się zarówno od decyzji negatywnej, jak i pozytywnej, a więc np. przyznającej i odmawiającej przyznania świadczenia. „Strona w postępowaniu administracyjnym broni swego interesu prawnego i oceny, czy interes jej został w pełni zrealizowany, może dokonać tylko strona"²⁷. Odwołanie wyróżnia się spośród pozostałych środków zaskarżenia, a jego cechy charakteryzują również istotę zasady dwuinstancyjności²⁸. Pierwszą z cech jest skargowość, będąca przeciwieństwem zasady oficjalności. Odwołanie może wnieść jedynie podmiot legitymowany, jest nim przede wszystkim strona, a w sprawach świadczeń z pomocy społecznej również inna osoba działająca za zgodą ubiegającego się o świadczenie. Drugą cechą jest pośredni tryb wnoszenia. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżoną decyzję, do organu wyższego stopnia. W sprawach z zakresu pomocy społecznej w pierwszej instancji orzekają głównie organy samorządu terytorialnego, wobec których or-

²⁶ Zob. B. Bladowski, Środki odwoławcze w postępowaniu cywilnym, Kraków 2001, s. 28. ¹⁷ Wyrok NSA z dnia 3 lipca 1992 r„ SA/Wr 455/92, ONSA1993, nr 3, poz. 62.

²⁸ J. Borkowski, Decyzja administracyjna, Lódź-Zielona Góra 1998, s. 111.

ganami wyższe nież dodać, że i ograniczony fa niach dotyczao je zakaz reformi sprawy na nieia żąco narusza p* cy społecznej ra. być przedstawił dach), na którvi Trzeba zazi raniem umów c ny w domu p i ją sądy cywilne Ostatnią z; nowania admirr gólny. Z jedne s nych z prawem dla organów paf wieka, uregul: w dzynarodowym nostki do spraw Oznacza ono pr, jednostce możliv stępowanie powr artykułować swe dania i aktywnie w publicznym : i sprawy w rozsa-.

1    niezależności sć tucji. Zgodnie z a goi jawnegorozf niezależny, bezsa wa nie może nikc ności lub praw. D odnoszący się do dzają prawo pod; ją cechy tej ochrc W' których jedr c s miotem postępów

²⁷ Wyrok SN, da

2    czerwca 2000 r. NSA pi chodzi o zadania wia>n rządowe kolegium odw

³⁰ E Tuleja (w: i A

³¹J. Zimmermars

56