Obraz4 3

Zasada ta i i rozmiar imających pozostaje że organy • :;h wyso-'kodawcy e organów

ocy polega ich ograni-s owym in-świadczeń iv konkret-cz słusznie - oznacznie inność oraz z zasadą tą w stosowa-Yznawania zzne z ana-■ń „oznacza rczając obie ią wynego-tiyśI o tym, kom socjal-nożliwości

rej sązasa-r.dualizacją triu decyzji . społecznej niektórym nioty, które na pomocy, eliminować —t wstanie musi pozo-: łaśnie te inie pomocy -zenia trud-u rudności.

.s. 13.

Jednakże granice uznaniowości muszą być wyznaczone przepisami prawa³⁵. Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie odnosił się do zasady uznaniowości, zwracając uw'agę na niebezpieczeństwa nadużycia uznania administracyjnego w sprawach pomocy społecznej. Wskazywał, że uznaniowość przejawia się w możliwości wyboru treści rozstrzygnięcia w zależności od okoliczności sprawy, a w szczególności od uzyskiwanych dochodów' przez osoby starające się o pomoc, wielkości i rodzaju ich potrzeb, a także od posiadanych przez organy środków na świadczenia i liczby ubiegających się o nie osób. Decyzje uznaniowe nie mogą być dowolne, dlatego wymagają dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawmego oraz przedstawienia ich oceny w uzasadnieniu rozstrzygnięcia³⁶. Ponadto dodatkowym zabezpieczeniem przed daleko idącą swobodą działania organu jest kontrola jego decyzji przez organ wyższego stopnia oraz sąd administracyjny.

W związku z zasadą uznaniowości i indywidualizacji świadczeń powstaje pytanie, czy jednostce przysługuje roszczenie o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej. W starszych opracowaniach można spotkać poglądy, w^redlug których brak roszczeniowości jest cechą wyróżniającą pomoc społeczną³⁷. W świetle obecnej regulacji prawnej można stwierdzić, że uznaniowość przeplata się z roszczeniowością i obie zasady znajdują swoje uzasadnienie. Z jednej strony dają możliwość elastycznego stosowania prawa, z drugiej chronią przed dowolnością działania organów administracji i naruszaniem zasady rówmości wobec prawa. Roszczeniowość nie jest dominującą cechą pomocy społecznej, jednak bez wątpienia odnosi się do niektórych świadczeń. Można bronić tezy, że jest ona właściwa dla tych form pomocy, których warunki przyznania są ściśle uregulowane przepisami prawo z eliminacją lub znacznym ograniczeniem uznania (dotyczy to np. zasiłku stałego).

Z. Leoński zwraca uwagę, że roszczenie o udzielenie pomocy społecznej należy traktować jako prawo podmiotowo³*. Wskazuje na to m.in. art. 3 ust. 4 u.p.s., który stanowi, że potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w' możliwościach pomocy społecznej. Ponadto art. 16 dodaje, iż gmina i powiat oraz podmioty, którym jednostki samorządowe zleciły realizację zadań z zakresu pomocy społecznej, nie mogą odmówić udzielenia wsparcia osobie potrzebującej. Przytoczone przepisy odwołują się do zasady roszczeniowości, jednak jest ona zależna od dodatkowych czynników. Otwartą kwestią jest bowiem to, czy gmina lub powiat mają odpowiednie środki finansowo na realizację wszystkich zadań pomocy społecznej. Pomoc ta zależy bowiem nie tylko od potrzeb osoby ubiegającej się o świadczenie, „ale także od aktualnej sytuacji

⁵⁵ „Decyzja podejmowana w tej kwestii - przyznania zasiłku celowego - przez organ administracji ma charakter uznaniowy i zależy od tzw. uznania administracyjnego. Nie znaczy to jednak, że organ administracji może podejmować decyzje w sposób całkowicie dowolny', jest bowiem związany przepisami ustawy' - Kodeks postępowania administracyjnego, jak również przepisami ustawy o pomocy społecznej’' - wyrok NSA z dnia 9 lutego 2001 r„ I SA 2116/00, LEX nr 79609.

^w Wyrok NSA z dnia 12 stycznia 1994 r., I SA 2429/94, niepubl.

⁵⁷ Zob. K. Kolasiński, Pojęcie i kryteria rozróżniania form zabezpieczenia społecznego, PiZS 1969, nr 5,

s. 19.

³⁵ Z. Leoński, Zarys pram administracyjnego, Warszawa 2004, s. 436.

61