Obraz8

_w tvm autentyczny romans Historia są i dłuższe histone. .    ^ _ko<j_eksie Mikołaja z Rogalina (tz_w

t» - 5*“ *^I!⁰*^L _r.,' zawierającym najstarszy odpis Kr₀,_nk

.097) Jak wieiezpwFu.««../v.. -y—»........ ^cunio.

-----.' _His,_orie rzymskie były ulubioną książką w początki

wiecznych. Os^ej_g ^ _|acińskich zachowanych w l>₀|_SCe

JrukaTSWa- *0r0    . _AU., nrńhLrr* snmr/rnv n-j .„.i

Eugeniuszowsk.m izz ••    _? popu|_arnych rękopisów średnio.

Kadłubka (Plezia I '•    . .    Lcuv>kn u nu,-,.,.,

V    porównanie wersji lacuiuu^*    « «ois_Ce

^d ^    , ika/ac pouczające. Aby dać próbkę, spójrzmy na jeden

zr    " r ^ktT^najs,arsz>

druk (1543) różni się od wersji, którą / łacińskiego wydania krvtvćzneao przełożył Paweł Hertz. Nie ma w mej imienia ukochanej Apoloniusza Lucyny (jest za to podane .mię jej mamki Ligozis) \V tej wersji lekarz ocenia pozomość śmierci wyczuwając dłonią bi-jące serce, podczas gdy wersja drukowana, tłumaczona z czeskiego, inna Hiaonn7e lekarska:

Takou«gom umarłego nigdymja me widział Twarz sic nicpr/cmicmła, barny me straciła, a oczy nie opadły, nos sic nie obostrzył, skora mc stwardł.i la zona jest żywa jedno że ją niemoc pomcmocy zmartwiła. (Gęsia Romanomm polonie ar. n 17)

Mało zauważanym, choć ważnym przekazicielem wątków romansowych i ogólnie: świeckich motywów narracyjnych były także kazania. Będziemy więcej o tym wiedzieć, kiedy posuną się badania nad dziesiątkami kodeksów kaznodziejskich z polskich bibliotek. Zasygnalizujmy tu jedynie postać oczytanego kanodzici Macieja z Raciąża (zm. 1483), u którego Bruckner stwierdził m.in. znajomość Metamorfoz Owidiusza, a także tematu romansowego Amis i Amiles me msz i Ametus), opowiadającego mclodramatyczną historię dwu przyjaciół, „których ciała w trumnach się połączyły”.

mansowvćhⁿw^^POm^ ^ ^SZk°^le-*^ak° *^rot,ku przekazu wątków

l~.h mok * rZtaS¹? ^Pry"',“^yd‘

Chwilę p_Ry szacownym u ^nauczyciclc, ale zatrzymamy su

ly PWz dwa-trzy stuLi^ace'^    ^{Z które}8° ^kor/y

⁰ Podręcznik typu Aucioreś L, “®f^{n,ow w calc}J Europie. Cht

adaptacja staiotestamcntowcj KsleriTnh° ^CZęŚC'^{ą byb} '^vicrs/‘^m °onu chiześcijańskienni n    *°biasza (nie włączona do

tej księgi _ TobijaŹ Lm ^P‘’    Prądzie z łacińskiej w(

⁷ PaUyjarcha ^ego zakonu (Kraków. Ma

WR RzeP^ka (ChrestomatUi, s. 381): .Zajmująca fabuła sprawiła ' V fragment Biblii czytywany był wówczas również na zasa-f . _r0IT,ansu". Materiał tej księgi opracował w XII w. autor jednej nierwszycb samodzielnych poetyk średniowiecznych. Mateusz ' Yendónie: In Tohiam paraplmiais metrica (PL 205). Rzecz weszła ¹, podręcznika wykształcenia nowej generacji, który w XIII w. zastą-.. j starszy Sex auctores (więcej o tym w rozdz. 8).

' o wiele swobodniejszy charakter mógł mieć romans nowotc-taincntowy niemieckiego karmelity Jana z Hildesheimu (zm. 1375) ^Historia Trium Regum\ bardzo skąpe ewangeliczne dane na temat _lvch pierwszych wyznawców C hrystusa zostały z fantazją uzupełnione do rozmiarów powieści, którą trudno nawet nazwać apokry-fjc/ną Rzecz znamy z przekładu polskiego w odpisie z 1544 r., ale pewnością powstał on wcześniej i był dość szeroko w Polsce znany

(Kaliszuk 1999: WK. s. 148-153).

Wokół postaci greckiego imperatora Aleksandra Wielkiego

narosło wiele przekazów historycznych i romansowych, które znajdowały czytelników t przekazicieli na dworach, w szkołach, a nawet wśród kaznodziejów. Różne wersje jego legendarnej w dużym stopniu biografii były znane w średniowieczu. Dwie z nich wykorzystał Wincenty Kadłubek: pierwszą było podstawowe w tym zakresie dla średniowiecza dzieło archiprezbitra Leona Natmtas et victoria Ale-xandn Magni regis (ok. %(). Neapol; tekst od 1022 w Bambcrgu). Drugim źródłem Kadłubka było Excerptum Frutolfa z Michelsbergu, część jego Chronicon universale (po 1050), co przeoczyli polsc> wy dawcy Kadłubka (Zawadzki 1071).

pseudohistoryczny romans o Aleksandrze Wielkim byt u nas. jak słusznie rauważy Julian Krzyżanowski, pierwszym świeckim utworem tego gatun u    *

zawsze znajdował on pilnych i chętnych czytelników tak w ręgac kulturalnej jak i wśród scholarów. (Tenże, s. 84)

Okres lektury rękopisów łacińskich wieńczy i    ^

przekład Leonarda z Bończy, 1510 r., oparty na drukach s skich, wielokroć drukowany do 1766 r.

;/nych uned icwaInych wątków romansu P^do-

Nasza literatura średniowieczna nie spopularyzowała    •^p

de

ffesie wyrosłych przecież / antyc

71