Obraz3 2

zmian i dość obszernej prawnej regulacji działalności domów pomocy społecznej, ich funkcjonowanie dalekie jest od doskonałości. Istnieje wciąż duże zróżnicowanie standardów lokalowych i usługowych, często budynki, w których mieszczą się domy pomocy społecznej, są zbyt duże i za bardzo zagęszczone. Obserwuje się także brak możliwości respektowania praw mieszkańców do intymności i prywatności. Podstawowym problemem są jednak środki finansowe. Poprawę jakości usług i efektywności funkcjonowania domów przyniosłaby ich prywatyzacja. Wówczas zyskiem dla państwa byłoby zahamowanie wzrostu kosztów utrzymania tych placówek i ograniczenie ich nieefektywnego zarządzania oraz trudnego do oszacowania marnotrawstwa¹⁹. Nadzieją na poprawę tej sytuacji jest wspieranie rozwoju niepublicznych domów pomocy społecznej, w których koszty utrzymania są często niższe niż w placówkach publicznych, a prowadzące je podmioty bywają bardziej skuteczne w organizowaniu pomocy niż organy samorządu terytorialnego. Pomoc instytucjonalna w Polsce rozwija się dużo gorzej niż pomoc środowiskowa, a należy sądzić, że zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze świadczone przez domy pomocy będzie rosło. Tendencje takie są wyraźnie widoczne w krajach Europy Zachodniej i ujawniają się również w Polsce, zwłaszcza z uwagi na dużą liczbę osób niepełnosprawnych i proces starzenia się polskiego społeczeństwa.

6.5.2. Dom pomocy społecznej jako zakład administracyjny

pojęcie zakładu administracyjnego

Zakłady administracyjne (zwane też publicznymi) od bardzo dawna uczestniczą w wypełnianiu zadań publicznych, zaspokajaniu potrzeb jednostki oraz w realizowaniu jej konstytucyjnych i ustawowych uprawnień. Pojęcie zakładu publicznego ulegało zmianom w źródłach prawa i doktrynie. Zdaniem M. Elżanowskiego do cech zakładu można było zaliczyć:

-    wyodrębnienie organizacyjne środków rzeczowych i osobowych połączone z oddaniem ich w' zarząd określonym osobom, celem realizacji wskazanych prawem funkcji państwa w sposób ciągły i trwały,

-    świadczenie usług w wyspecjalizowanym zakresie,

-    względną samodzielność zagwarantowaną prawem,

-    wykonywanie zadań socjalno-kulturalnych,

-    państwowy charakter²⁰.

Większość z powyższych cech pozostaje nadal aktualna, niemniej zakłady publiczne nie ograniczają się współcześnie do działalności w' sferze socjalnej i kulturalnej, ale działają także w dziedzinie nauki (szkoły wyższe), ośwdaty (szkoły podstawowe), wychowania (przedszkola), reedukacji (domy poprawcze, izby wytrzeźwień), ochrony zdrowia (sanatoria). Nie są to również wyłącznie instytucje państwowo. Obecnie ich prowadzeniem może zajmowoć

¹⁵ Z. Tarkowski, Zarządzanie i kierowanie domem pomocy społecznej, Lublin 1998, s. 261-265.

“ M. Elżanowski, Zakład pańslwcrwy w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 1970, s. 54.

110