Obraz5

b)    Od wyrazu szedł (werset 1.) utwórz formę r.ż., wyjaśnij oboczności.

c)    Utwórz M l.p. od form: na drodze, na stolcu (werset 1.), wód \ werset 3.),grzesznicy (w.6),zpoczątka (w. 9). Objaśnij pochodzenie oboczności w tematach tych wyrazów.

d)    Jakie zjawiska fonetyczne występują w wyrazach: grzesznych (w. 1), Bożem (w. 2). Czym zostały wywołane?

e)    Dlaczego w 2 wersecie zwrot we dnie i w nocy brzmi właśnie tak, a nie: we dnie i we nocy albo: w dnie i w nocy?

ĆWICZENIE 4

Tematyka:

Przegłos łechicki i polski. Geneza oboczności ‘e : ‘o //'a. Polecenia:

Powtórzyć § 23—24. Przeczytać §§ 39—45. Opanować pamięciowo §40,41.

Zadania:

1.    Na czym polegało zjawisko przegłosu?

2.    Przedstaw najważniejsze konsekwencje przegłosu.

3.    Jakie fakty pozwalają ustalić chronologię przegłosu?

4.    Jak powinny brzmieć w języku polskim wyrazy wesoły, wesele, obywatel i rzetelny? Wyjaśnij swoje stanowisko.

5.    Czym można wyjaśnić następujące oboczności:

ciasto - w cieście piana - pienić się wiatr - na wietrze wianek - wieniec zmiana - zmienić ciało - cielisty

ciosać - cieśla czoło - na czele

dołek - dołka kolec - kolca plotka - pleść sioło - sielski

6. Jakiego pochodzenia jest głoska e w podanych wyrazach? Zrekonstruuj ich postać prasłowiańską:

bielić, cielę, dziedziczyć, kotek, kwiecień, łeb, mech, niewieści, pieśń, pojezierze, popielaty, zieleń, żeński

Wzór:

sen - e pochodzi z wokalizacji jeru mocnego, ponieważ jest to e ruchome: sen - snu, *sbm

wiezie - e pochodzi z prasłowiańskiego e, ponieważ przed spółgłoską

167