Obraz1 2

pałrnriTti w realizacji aM publicznych i społecznych. Jeżeli jest on duży. to Rumun wydatków publicznych są także duże. Następnie w grę wchodzi ■odDaltKfcaM na władze państwowe i samorządowe. Jeżeli mamy do czy¹ nicnia i decentralizacją zadań i obciążeniem w większym stopniu nimi władz samorządowy ch to poziom i zakres wydatków budżetu państwa będzie się asmirjnil Taką sytuację obserwujemy w Polsce po 1989 r. Wreszcie w kształtowaniu modelu polityki społecznej dużą rolę odgrywa ustalenie zakresu współpfntnofti obywateli za świadczenia. Funkcjonują takie modele polityki społecznej, w których zakres usług społecznych i publicznych państwa jest szeroki, jednakże wprowadza się także współfinansowanie ich otrzymywania przez obywateli. Ogromne znaczenie w kształtowaniu wydatków budżetu państwa odgrywa sam model organizacji systemu finansów publicznych. W tym przypadku chodzi o model realizacji wydatków publicznych. Generalnie chodzi

0    udział w wydatkowaniu publicznych środków pieniężnych budżetu państwa

1    innych segmentów systemu finansów publicznych. Istotną rolę odgrywa tu wydatkowanie środków w ramach gospodarki pozabudżetowej. W Polsce zdecydowana większość środków publicznych wydatkowana jest przez publiczne fundusze celowe Jak podkreślono wcześniej, ich gospodarki finansowa nie podlega kontroli parlamentarnej. Zwłaszcza chodzi tu o kontrolę opozycji parlamentarnej. która jest bardziej wnikliwa niż ta część parlamentu, która reprezentuje rząd Nadmiernie rozbudowany system publicznych funduszy celowych może doprowadzić do perturbacji w gospodarowaniu publicznymi środkami finansowymi W efekcie może to prowadzić do ograniczenia możliwości równoważenia budżetu państwa. Wynika to stąd. że środki gromadzone przez publiczne fundusze celowe nie są dyspozycyjne dla rządu.

W ramach tego czynnika wpływającego na poziom wydatków budżetu państwa chodzi także o system kontroli, kar za naruszenie zasad związanych z wydatkowaniem budżetowych środków finansowych Wreszcie do tych czynników należy zaliczyć efektywność poboru środków publicznych •

Otóż, z przeprowadzonych badań wynika, że pozyskanie I zł podatkowej wymaga zaangażowania 3 gr wydatków publicznych²⁴. Koszt pozyskania dochodów podatkowych w Polsce należy ocenić jako bardzo niski. Tym bardziej ocena ta jest pozytywna, zważywszy, iż zasady poboru podatków stają się coraz bardziej skomplikowane.

Icst kwestią zupełnie oczywistą, że wydatki bieżące państwa uzależnione są od stopma zadłużenia państwa Im zadłużenie jest większe, tym pociąga ono

większe wydatki z budżetu państwa. Duże wydatki budżetowe /wiązane z obsługą długu publicznego ograniczają możliwości finansowania innych zadań państwa. Ograniczają także możliwości rozwoju przedsiębiorstw prywatnych, ponieważ koszt finansowania zadłużenia państwa jest nałożony na sektor przedsiębiorstw w postaci podatków, opłat i innych ciężarów fiskalnych.

4.8. Inwestycyjny mnożnik zrównoważonego budżetu

Jak już wspomniano, od czasów J.M. Keynesa zmieniło się podejście do kwestii równowagi budżetowej. Wspomniany autor, twórca interwencjonizmu państwowego, twierdził, że w gospodarkę należy interweniować dochodami oraz wydatkami budżetowymi J.M Keynes twierdził. Ze możliwe jest występowanie deficytu budżetowego, l/ważał, że wzrost wydatków budżetowych nad dochodami może oddziaływać pobudzająco na gospodarkę. To pozytywne oddziaływanie wydatków budżetowych wynika z tzw. efektu mnożnikowego budżetu Efekt ten powstaje w związku z występowaniem zależności między wydatkami państwa a popytem globalnym, który według Keynesa kreowany jest także przez wydatki publiczne.

Według S. Owsiaka” punktem wyjścia do analizy efektu mnożnikowego budżetu jest następująca równość:

AP*C*/+G

gdzie:

AP - popyt globalny.

C - popyt konsumpcyjny.

/ - popyt na inwestycje. |

G - popyt władz publicznych (rządowy).

Z przedstawionej równości wynika, że popyt globalny tworzą trzy rodzaje popytu, tj. popyt konsumpcyjny, popyt na inwestycje i popyt na towary i usługi oraz pracę zgłaszany przez władze publiczne. W dalszych rozważaniach istotną kwestią są tzw. podatki netto. Ich sens merytoryczny wynika z pomniejszenia podatków brutto o wypłacone przez państwo transfery, takie jak emerytury, renty, zasiłki dla bezrobotnych. Kategoria podatków netto jest o tyfe istotna, żr to właśnie ona reprezentuje efektywny popyt ze strony władz publicznych na publiczne środki pieniężne. Kategoria podatków netto ma także wpływ na kształtowanie się dochodu dyspozycyjnego sektora prywatnego, tj przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Następująca formula pozwala obliczyć ten rodzaj dochodu dyspozycyjnego:

*S Owsiak, Finanse pubłicair... opar

1

Por M. Podstawka. Fiowocmcjna ocena funkcjonowania urzędów skarbowych (nn przykładać (tali Sfc¹bowvgo w %ormr) 2¹ayty Naukowe Katedry Bonbwołci i Finansów Wytnij Szkoły Bmktrwoiti i Fwsó¹ w Bulik¹ Biolij. Nr 2/2005