Obraz 1

^ _ca\em

znając wiersz Ponda urna, lanus. Pierwsza zagadka.    I >S^Ó'^V'    „ , „^minowych- * pwJgJW

wręcz nie do odgadnięcia bez podwójnego kontekstu; dj^!* ¹ ^    f*** ^katt.ff Wka -    sposóbpowy^

tóry ustanawia kalendarzową ramę. i drugiego wiersza ^ styczeń kocha kubki". Niektóre pary są niemal tożsame- w ^

pawne -

._Wnic siały ^s|ę^dośc '

•urimt książkowego. Ilustracje w

—ń wielu kodeksów. Wisłocki tak

Z roitowllani¹. które ......

polskiej z ręk°pis*v z u XIII. \u . ...

^W    te za pośrednictwem ir/ccicb osób liiblułtecc JagiellonsKuj _

•—ivi_C| zaś krwawił serce widok 8 kart in fol.maj. z początku

—Ukicgo.

kalendarz ko-

.VP>^,v

.m ażety )^c /a (-v- -

Irfawrać (...) Najbard/iei z.,- ......

XIV wyp    Msziilu Striropolskiegk).

Był to w a, p. -

jciclny z odnotowanym dniem uiihi/.i., _r.

(Kazimirus). To w takich kalendarzach pojawiają się Wiua.... , nazwy miesięcy. Mają jc np. zachowane w kilku drukach sprzed

r. 1520 brewiarze krakowskie i płockie. W zajmującym nas obszarze mamy fragmenty iluminacji kalendarzowych z ok. 1400 w BJ 1286; maj jest młodzieńcom w czerwonej szacie, „z lewą ręką zgiętą i wyciągniętym palcem w skazującym, z prawą podniesioną, jak gdyby do

zerwania kwiatu” (Kodeks szczyrzycki, s. 333).

Kalendarze bardzo powoli wychodzą z naiwnej konwencji

persomłikującej. Dziś pozostały z niej tylko personiłikacje roku Jarego i nowego jako starca i niemowlaczka, którzy spotykają się ^u °k°licacb przełomu w celu przekazania i przejęcia pałeczki.

Przeszliśmy do innego gatunku, kalendarzy domowych, które I Jaszcze jednym przykładem wytworu kultury kościelnej, prze-chodzącego z obiegu parałiturgicznego do prywatnego. Innym były godzinki (zaw ierające zresztą także kalendarz), w domowym użytku ■losowane dalej na modłę liturgiczną. Zainicjowały one gatunek pr>-"^alnei książeczki do nabożeństwa, istniejącej do dziś i będącej może

—ciocia tekstów średniowiecznych. Kalendarze

i świąt, stały się łormą

• —trutych z jakiej-

wspomniany wyżej średniowieczny Ka,—

’ ^: I irodzin przyszłego króla Kazimierza

cie właśnie polskie

—i

watnej Ksią/.cw,.,. -najpowszechniejszą antologią ick^~. odmierzające czas dni roboczych, nie

ae o charakterze litur-ehrześci-

a więc nawet o pijaństwa. Kontrowersyjną hipotezę o

kalendarza, ale do utrwalania jego znajonioś * aspektem jest konsekwentna prozop_{opc|iT    cjck}

o swoich czynnościach lub właściwościach    w'

w dużym stopniu są treściowo równolegle. Zagadk | ^dWa 'C* który' ustanawia kalendarzową ramę. i drugiego wiersza

. .    .    . t . v r i .    ’ V Którju,¹

luty marznie, a w zagadce powiada: palę drewno; wrzesień ^ winogrona, w zagadce dostarcza wina; „październik sieje” i ^ nasiona ziemi"; jeśli pamiętamy, że „grudzień bije świnie”, zdemaskujemy tego, kto „składa w ofierze wieprze".

Tak jak kalendarz bywał budowany na konstrukcji ułatwiają, cej zapamiętanie, tak struktura kalendarza mogła odwrotnie użyć/* swojej wartości mnemotechnicznej piśmiennictwu użytkowemu. Była stosowana w pierwszym rzędzie dla dziedzin zależnych od pór roku, jak poradniki gospodarskie, ale i dla tematów medycznych.

Regimen sanitatis per cirailum anni yalde mile zawiera w układzie miesięcznym zbiór porad nie powiązanych porządkiem innym prócz czasowego. Stanowią one połączenie prognozy, horoskopu i zaleceń zdrowotnych. Ostrzega przed złymi wpływami ciał niebieskich i ówczesnej pogody, a także przed pewnymi zabiegami czy potrawami jako niestosownymi w danym okresie.

Łacińskie wiersze kalendarzowe znajdujemy w najstarszych księgach liturgicznych polskiego Kościoła, m.in. w mszale XI w.

(Missale plenarium). Echa podobnych wierszy pobrzmiewają w An-tigameratusie (marzec, czerwiec, lipiec, sierpień). Zdaniem Dobrowolskiego tekst Szarlata nie byl tłumaczeniem z łaciny, a w warstwie motywów zgadza się z ikonografią niemiecką i francuską (tylko '• stopad ma oryginalny motyw), autor znal jednak Pacuła omal i jakieś miniatury.

W litcratur/c staropolskiej zabytek s/.c/yrzycki Sianowi nictylko naj ^ sz>. ale może i jedyny utwór wierszowany, poświęcony w całości słownej symboli miesięcy. Późniejsze wiersze kalendarzowe z XVI w. udzielając przew^ pm tycznych porad lekarskich i gospodarskich, stosunkowo rzadko w odnicsic^|ł,u _

ja iey.>ś miesiąca nawiązują do prastarych presonifikacyj ikonograficznych (

™*yrzycki, s. 337).

rwatyty

»cenione

'^'“'iTktórc^arbar/jńskii ręka « ku,,*,..

- •• XIII. XIV 1 XV w niegodziwy sposoo

• • lauiellońskiej za sumę 400

- ~v'-7aiku

^0(Jniierzającc w.....

^org^anixacji życia rodziny.

Ogólnie / kalendarzy można w nioskować v

- pwyirMcżności do określonego mirlu clir^.

•śnieniu w Polsce tzw. liturgii

316