Obraz�4

174 Podstawy dydaktyki ogólnej

M — informacje podstawowe;

S — informacje korektywne związane z treścią informacji podstawowych;

R — informacje korektywne nie związane bezpośrednio z informacjami podstawowymi;

T — pytania dotyczące treści informacji podstawowych.

bytu w szkolnictwie wyłącznie jako metoda dodatkowa, jedna z wielu ale nie jedyna. W szczególności nadaje się ono do zaznajamiania uczniów z wiedzą bierną, której opanowanie wymaga od nich głównie pracy pamięci. Ponadto można posługiwać się nim skutecznie przy utrwalaniu oraz kontroli i ocenie stopnia opanowania tej wiedzy. Ta teza stanowi punkt wyjścia metody, którą określiliśmy wyżej mianem blokowej.

Teza druga głosi, że teksty programowane za pomocą metod liniowych, rozgałęzionych i metody sheffleldzkiej są przydatne do zwalczania opóźnień w nauce u studiujących je osób, tzn. do usuwania luk występujących w przyswajanym sobie przez te osoby materiale.

Zgodnie zaś z trzecią tezą programowania blokowego, programy klasyczne, budowane według behawiorystycznego schematu S — R (bodziec — reakcja), nie sprzyjają rozwijaniu samodzielnego myślenia u uczniów nawet w zakresie tych przedmiotów czy dyscyplin, które — jak np. matematyka i gramatyka — są szczególnie podatne na programowanie.

Prawdziwość tych tez została potwierdzona przez badania empiryczne. Z tezy trzeciej, która odnosi się do sprawy niezmiernie doniosłej zarówno dla teorii, jak i praktyki szkolnej, wynika postulat zbudowania programu, który by stanowił skuteczniejszy niż programy klasyczne instrument wdrażania korzystających z niego osób właśnie do krytycznego, samodzielnego myślenia i opartego na tym myśleniu działania. W tym celu nowy program musiałby być programem bardziej elastycznym i wszechstronnym od programów klasycznych, a ponadto

powinien — pełniej niż one — uwzględniać złożoność procesu nau-czania-uczenia się oraz jego uwarunkowania psychologiczne, socjologiczne i prakseologiczne. Program ten miałby ponadto umożliwiać uczniom wykonywanie różnorakich operacji umysłowych, takich, jak analiza, synteza i porównywanie, a także operatywne posługiwanie się zdobywaną wiedzą przy rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych, mono- i interdyscyplinarnych, których rozwiązanie może mieć miejsce w drodze wysiłku jednostkowego, ale i takich, przy których rozwiązywaniu nieodzowny staje się wysiłek zbiorowy.

Na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych stwierdzono, że tym wymaganiom czyni zadość program, którego strukturę obrazuje rysunek 10.

Zasadniczym składnikiem przedstawionego wyżej programu jest blok problemowy (P), który wymaga od ucznia intensywnego wysiłku umysłowego, np. rozwiązania zadania o niepełnych danych, sformułowania lub weryfikacji hipotezy, zaprojektowania eksperymentu itp. W toku tej pracy niezbędne są takie rozumowania, jak wnioskowanie, dowodzenie, wyjaśnianie (tłumaczenie) i sprawdzanie, co prowadzi do wzbogacenia posiadanej przez ucznia wiedzy i zarazem operacjonalizuje tę wiedzę.

Pozostałymi składnikami omawianego programu są bloki: informacyjny (1), testowy informacyjny (TI), testowy problemowy (TP), korektywny informacyjny (KI) i korektywny problemowy (KP). Warto podkreślić, że programy klasyczne nie zawierają na ogół składników oznaczonych w zastosowanej wyżej notacji jako P, PT i KP.

Zgodnie z nazwą, blok I zawiera określony przez autora programu zasób informacji, przy czym mogą one być eksponowane w nim zarówno w postaci tekstów programowanych w sposób liniowy lub rozgałęziony, jak i konwencjonalnych. Ważną jest przy tym rzeczą, aby informacje były starannie uporządkowane według określonego kryterium — np. związków przyczynowo-skutkowych — i ułożone w wyraźnie zarysowane obszary pojęć (c). Bardzo przydatna do tego celu jest analiza macierzowa, którą posługują się zwolennicy metody RULEG (por. Kupisiewicz, 1975, s. 90).

Zadaniem bloku TI jest sprawdzenie stopnia opanowania przez ucznia wszystkich obszarów pojęć, które zamieszczono w bloku I, i skierowanie go '-stosownie do uzyskanych wyników — bądź do bloku P, bądź do KI. Do bloku Puczeń z programu osoba przechodzi tylko wtedy, kiedy bezbłędnie opanował cały materiał zawarty w bloku I. Natomiast w przypadku niedostatecznego opanowania określonego obszaru pojęciowego, np. Cl, musi przejść do odpowiedniego bloku korektywnego (w tym przypadku do KCł). gdzie uzupełnia ^Sw°ją wiedzę w zakresach wyznaczonych przez wyniki testu (blok TI). Przykładowo: jeżeli ktoś nie opanował tylko jednego spośród obszarów pojęć