Obraz (126)

¹¹    Por. na ten temat zwłaszcza M. Janion, Kuźnia natury, [w:] Problemy polskiego romantyzmu-, seria 2, pod red. M. Żmigrodzkiej, Wrocław 1974, s. 20.

¹²    Por. M. Maciejewski, Narodziny powieści poetyckiej w Polsce, Wrocław 1970, s. 332. Autor analizuje Marię Malczewskiego przede wszystkim w perspektywie przejścia „od esencji do egzystencji”.

¹³    Por. H. Krukowska, „Nocna strona' romantyzmu, [w:] Problemy polskiego romantyzmu, seria 2, s. 217.

¹⁴    O symbolice księżyca i nocy por. M. Podraża-Kwiatkowska, „Bacz o człowiecze, co głęboka noc rzecze”. Z rozważań nad literackim przeżywaniem nocy, M. Stała, JMój departament to jest: księżyc \ Zwięzłe wprowadzenie w lunarne gry Gałczyńskiego, [w:] Literatura — punkty widzenia - światopoglądy. Prace ofiarowane Marcie Wyce, red. D. Kozicka, M. Urbanowski, Kraków 2008.

¹⁵    Spostrzeżenie to, istotne dla przebiegu mojej interpretacji, zawdzięczam prof. M. Janion.

¹⁶    E. Eliade, Uwagi o symbolizmie religijnym, przeł. J. Trznadel, „Poezja” 1968, nr 4, s. 77-78.

¹⁷    Por. M. Praż, Zmysły, śmierć i diabeł w literaturze romantycznej, przeł. K. Żaboklicki, Warszawa 1974, rozdział IV: „Piękna bezlitosna pani”. O Kseni jako kobiecie demonicznej zob. M. Janion, Kozacy i górale, [w:] tejże, Gorączka romantyczna, s. 350.

¹⁸    Proces przekształcania się diabła jako bytu metafizycznego w zło w człowieku pokazuje Piotr Oczko, Mit Lucyfera. Literackie dzieje Upadłego Anioła od starożytności po wiek XVII, Kraków 2005.

¹⁹    Na temat fatalizmu, ciążącego nad bohaterem Goszczyńskiego, zob. R. Przybylski, Świat jako maszyna piekielna (O „Zamku kaniowskim” Goszczyńskiego), [w:] Studia z teońi i historii poezji, pod red. M. Głowińskiego, seria II. Wrocław 1970 oraz M. Janion, Kozacy i górale.

²⁰    M. Mochnacki, O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym, oprać. H. Życzyński, Kraków 1923 (BN 1 56), s. 8.

²¹    O związkach historii, erotyki i demonizmu pisał ostatnio M. Bajko, Demonizm i znicestwienie w „Zamku kaniowskim Seweryna Goszczyńskiego, [w:] Nihilizm i historia. Studia z literatury XIX i XX wieku, red. M. Sokołowski, J. Ławski, Białystok—Warszawa 2009.

²²    T. Margul, Motywy wiary w wilkołaka, „Lud”, Organ Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, t. LXV, Wrocław—Poznań 1981, s. 85.

²³    Jeśli chodzi o symbolikę zamku w romantyzmie zob. przede wszystkim: A. Kurska, O obrazie zamku w „Królu zamczyska ’ Seweryna Goszczyńskiego, [w:] Romantyzm. Poezja. Historia, Prace ofiarowane Zofii Stefanowskiej, red. M. Prussak, Z. Trojanowiczowa, Warszawa 2002; G. Królikiewicz, Terytorium ruin. Ruina jako obraz i temat romantyczny, Kraków 1993; A. Kurska, O zamku-procedurze i „ostatnim sądzie" w „Nie-Boskiej komedii'’ Zygmunta Krasińskiego', D.T. Lebioda, Strumień piękności. O gigantomachii poetyckiej Zygmunta Krasińskiego', obie prace [w:] Światło w dolinie. Prace ofiarowane Profesor Halinie Krukowskiej, red. K. Korotkich, J. Ławski, D. Zawadzka, Białystok 2007.

²⁴    Przypis poety na s. 36 cytowanego wydania Zamku kaniowskiego. Podkr.-H.K.

²⁵    Przypis poety na s. 26.

²⁶    Por. M. Eliade, Uwagi o symbolizmie religijnym.

²⁷    Por. M. Janion, Romantyczna wizja rewolucji, [w:] Problemy polskiego romantyzmu, seria 1, pod red. M. Żmigrodzkiej i Z. Lewinówny, Wrocław 1971, s. 160.

²⁸    W. Hofman, Mgła, przeł. W. Dąbrowski, [w:] Symboliści i akmeiści rosyjscy, Warszawa 1971, s. 214—215.

²⁹    Fenomenologiczny opis wyobraźni frenetycznej daje Zbigniew Suszczyński: ,Agaj-Han", czyli romantyczna firenezja Zygmunta Krasińskiego, [w:] Z. Krasiński, Agaj-Han. Powieść historyczna, Białystok 1998; Z. Suszczyńśki, Frenezja spętana w „Irydionie” Zygmunta Krasińskiego, [w:] Światło w dolinie. Prace ofiarowane Profesor Halinie Krukowskiej, s. 291-308.

³⁰    Por. na ten temat R. Przybylski, Świat jako maszyna piekielna; M. Bajko, Demonizm iznicestwienie..., s. 114-117.

³¹    Por. na ten temat zwłaszcza M. Janion, „Kuźnia natury', [w:] tejże, Gorączka romantyczna.

³²    Terminu „podmiot poetycki” nie należy tu kojarzyć z terminem „podmiot liryczny” czy „podmiot gramatyczny”. Nadrzędnym podmiotem Zamku jest „ciemność na dnie stoku”. „Podmiotami poetyckimi” na niższych poziomach utworu są wyrazy, zdania czy cząstki