Obraz (22)

-    Tak jest - powiada.

-    Otóż inna klasa w tym rodzaju zawsze się wyróżnia cd pospólstwa.

-    Jaka?

-    Kiedy wszyscy chyba robią pieniądze, to najporządniejsi z natury często się wzbogacają najwięcej.

-    Naturalnie.

-    Więc myślę sobie, że z tego źródła najłatwiej i najwięcej miodu cieknie dia trutniów.

-• No jakże można - powiedział - wydusić coś z tych, którzy i tak mało mają?

-    Więc ci bogacze, uważam, nazywają się paszą trutniów.

-    Mniej więcej tak - powiada.

565 - A lud to byłby trzeci rodzaj; to ci, co własnymi rękami pracują, nie piastują urzędów i niewiele mają majątku. A tego najwięcej i to ma największy wpływ w demokracji, kiedy się schodzi na zgromadzenia.

-    No, ma wpływ. Ale zarazem, nie chce się schodzić, jeżeli trochę miodu nie dostanie.

-    A przecież dostaje - po-wiedziałem - zawsze, o ile tylko mogą przywód-1 6

Obok proletariatu mnożą się w państwach demokratycznych posiadacze wielkich fortun, które budzą zawiść nędzarzy. O sprawach państwa decyduje lud na zgromadzeniach, gdzie większość stanowią biedni robotnicy. Ci zostają pod wpływem przywódców partyjnych. Przywódcy przeforsowuią uchwały na szkodę ludzi majętnych, a na pożytek własny i proletariatu. Za udział w zgromadzeniach iud dostaje wynagrodzenie. Bogatsi zrzeszają się we własnej obronie i dążą do oligarchii po cichu i jawnie. Zaczynają się procesy, waśnie i rozterki, jakich widownią były naprawdę Ateny w czasie wojny peioponeskiej.

Na ich tle nabierają coraz większego wpływu na masy przywódcy warstw nieposiadających, obiecujący ludowi reformy rolne i umorzenie długów. N i e cofają się przed zabiegami skrajnymi, więc narażają się na zemstę posiadających. Dlatego starają się uzyskać zbrojną straż dia swojej osoby, a uzyskawszy ramię zbrojne, stają już nie na czele partii, ale na czele państwa, w roli dyktatorów. 565 A Księga VIII 275

cy; oni zabierają tym, którzy mają majątek, dzielą to między lud, a najwięcej zachowują dla siebie.

-    Tak jest - powiada - oni dostają w ten sposób. B

-    A ci, uważam, którym zabierają mienie, muszą się bronić przemawiając na zgromadzeniach i robiąc, co tylko w ich mocy.

-    Jakżeby nie?

-    A wtedy ich tamci obwiniają, choćby i nie sympatyzowali z dążnościami przewrotowymi, że knują coś przeciwko ludowi i dążą do oligarchii.

-    No, cóż?

-    Nieprawdaż, i w końcu, kiedy widzą, że iud, nie umyślnie, ale dlatego,

że nie wie, a oszczercy wprowadzają go w błąd, usiłuje im krzywdę wyrządzić, wtedy już chcąc nie chcąc zaczynają dążyć clo oligarchii, też nie urny- C ślnie, tylko to zło też tamten truteń zaszczepia, co ich tnie.

-    W każdym razie.

-    Więc zaczynają się skargi i sądy, i procesy jednych przeciw drugim.

-1 bardzo.

-    Nieprawdaż, lud zawsze zwykł kogoś jednego szczególniej wysoko wynosić i stawiać na swoim czele; żywi go i pomaga mu do wzrostu.

-Ma taki zwyczaj.

-    Więc to chyba jasne - dodałem - że ile razy zjawia się dyktator, to nie D wyrasta znikądinąd, tylko z tego korzenia, ze stanowiska przywódcy.