Obraz (57)

Najistotniejsze sensy nocy w powieści poetyckiej Mickiewicza skupiają się wokół obrazu Konrada, który

[. ..] każdego wieczora,

Gdy ziemię grubsze osłaniają mroki,

III, w. 54-55¹

stoi pod wieżą lub klęczy przyparty do jej murów. Tu „u narożnej wieży”, gdzie „przez noc całą senność go nie zmorzy”, niespokojnie gestykulując, zwierza się on Aldonie z dramatu, toczącego się w jego duszy:

Wyrok mój zda się przybliżać do końca, [...]

Wszyscy wołają, abym ich prowadził Z mieczem i krzyżem na wileńskie mury,

A przecież, — wyznam ze wstydem! w tej chwili,

Kiedy się ważą narodów wyroki,

Myślę o tobie, wynajduję zwłoki,

Żebyśmy jeszcze dzień jeden przeżyli [...]

Dzisiaj powinność, rozpacz, wola Boża

Pędzą mię w pole! a ja siwej głowy

Nie śmiem oderwać od tych ścian podnoża.

Ażeby twojej nie stracić — rozmowy!

III, w. 274-292

Z cytowanej wypowiedzi bohatera wynika, że nie może on wyrzec się Aldony i nie może nie dokonać zemsty. W tym dwukrotnym „nie może”, uświadamianym nocą pod wieżą, zawęźlają się