Obraz (61)

NY PIĘKNE ZOSTAWMY SZCZĘŚLIWYM

Została sama z myślami i Bogiem;

I bramę, co ją od żyjących dzieli,

Chyba w dzień sądny odemkną anieli,

III, w. 72-76

Pustelniczego szukała ukrycia I tu znalazła grobowiec za życia.

II, w. 67-68

Zaledwie w swoim zamknęła się grobie,

II, w. 83

W grobowej wieży w^r powolnych torturach, Konać i oczy samotnie otwierać,

III, w. 175-176

Gdy mam żyjąca zakopać się w grobie

III, w. 215

Tu mój obrałam domek i grobowiec

III, w. 232

Kiedym tu weszła, przysięgłam na progu Nie zstąpić z wieży, chyba do mogiły.

VI, w. 87-88

Prawie we wszystkich przywołanych wersach wieża Aldony nazywana jest - grobem. Dla dalszych rozważań istotne znaczenie ma dwoisty sposób istnienia bohaterki: jest żywa, a jednocześnie jakby już umarła. Aldona sama siebie nazywa „nędzną marą”, „strasznym upiorem”. Stefania Skwarczyńska, dokonując przeglądu motywów arkadyjskich w twórczości Mickiewicza, wyraziła przekonanie, że poeta wystawił im w Konradzie Wallenrodzie, metrykę śmierci, że motywy arkadyjsko-sentymentalne w dialogu Konrada i Aldony nabierają „charakteru rzeczy umarłej, bezpowrotnej, pozagrobowej”¹⁸. Należy podkreślić, że badaczka ma rację tylko do' pewnego stopnia. Dostrzegłszy w Aldonie upiora, nie zauważyła, że ma ona byt dwoisty: w wieży została pokazana nie tylko jako „nędzna mara”, ale także jako świetlisty anioł, o czym świadczy charakterystyczna symboliczna kolorystyka¹⁹:

Jej białe z wiatrem igrające szaty

IV, w. 190

Natenczas z okna coś białego świeci,

Jak gdyby promyk wschodzącej jutrzenki: [...]

Czyli to połysk drobnej, śnieżnej ręki,

Błogosławiącej niewiniątek głowy?

II, w. 96-100

Nie można pominąć i tych miejsc utworu, w których Konrad nazywa Aldonę - aniołem:

[...] ty jesteś aniołem

III, w. 90

Szukam ust twoich anielskiego dźwięku

III, W. 2ĆI

[...] mój aniele!

III, w. 162

Cóż więc znaczy obraz Aldony zamkniętej w wieży - w grobie, gdzie ma Ona taki dwoisty sposób istnienia? Do utajonej w nim intencji może pomóc dotrzeć Jarosław Iwaszkiewicz. Jego Wiersze ostatnie zawierają znamienne rozumienie poezji autora Dziadów części III:

Mickiewicz szukał takiej wieży Tabor

Gdzie by mu się kościotrup przeistoczył w duchaⁱ⁰.