P1010287

\MPIRIADA 92

upiora, ksiądz Benedykt Chmielowski, autor słynnych Nowych Aten (1754), nie wątpi w jego rzeczywiste istnienie. Powołuje się na liczne autorytety -zowią one „upierów cadevera incantata, to jest trupy zczarowane, dowodzą historiami, relacjami od godnych ludzi czynionymi, że dantur [są] upiery”¹. Jan Bohomolec w dziele Diabeł w swojej postaci z okazji pytania jeśli są upiory ukazany kwestionuje istnienie upiora. Kiedy przedrukowano w roku 1789 pod tytułem Upiór ukraiński część Diabła, poprzedzono go wstępem w formie powieściowej: „towarzysz pancerny opowiada o walce, którą stoczył z upiorami, nie u wszystkich jednak znajduje wiarę”². Opowieść została uznana za niewiarygodną, ale pamiętajmy, że działo się to w Wieku Świateł, który wszakże nie zdołał upowszechnić przekonania, że „duchy karczemnej tworem gawiedzi” (jak szyderczo pisał Mickiewicz w Romantycznośd). Jeszcze w XVIII wieku kształtuje się u pisarzy angielskich i niemieckich bliski związek z regionalnym folklorem i ustną tradycją ludową. O powracających zmarłych opowiadają zarówno Percy’ego Szczątki starodawnej poezji angielskiej, jak i Pieśni Osjana Macphersona. Wspaniała, bardzo ceniona w epoce ballada ludowa Duch lubego Williama, zawierająca rozmowę zmarłego z żywą osobą, ukazała się w roku 1724, Lenora Burgera, niedościgły wzór balladowej opowieści o martwym rycerzu unoszącym żywą ukochaną, opublikowana została w roku 1773³.

Swoje znaczenie ma również tradycja „historii tragicznych”. W XVI i XVII wieku ukazują się we Francji zbiory opowiadań o bardzo drastycznych wydarzeniach, pełnych przemocy, okrucieństwa i przelewu krwi. Za pierwszy

Louis Boulanger Lenora

Na stronie obok: Horace Vernet Ballada o Lenom albo Umarli szybko jadą, 18:39

1

   B. Chmielowski, Nowe Ateny..., s. 145-146.

2

   Por. M. Szyjkowski, Dzieje upiorą.,., s. 17.

3

   Por. analizę tych utworów w mojej rozprawie poświęconej Ucieczce Mickiewicza pt. Panna i miłość szalona w książce Kobiety i duch inności, Warszawa 1996.